Doğum tarihi 1933.
Buram buram edebiyat kokuyor ve elimden onu hiçbir şey alamıyor.
Ve gerçek bir entelektüel; hayatın tozunu yutmuş, savaş alanı görmüş, dünya görüşü sağlam, muhteşem bir yazar:
André MALRAUX!
282. sayfada şöyle bir cümle var: "Hayatın içine sanatın araçlarını sokmak gerek dostum, hayır, hayatı sanata dönüştürmek için değil, Tanrı aşkına, hayır! Onu daha fazla hayat haline getirmek için!"
Bildiğim bir yazardı ta ezelden. Politik duruşu, ideolojik açıdan henüz çocuk bana yakın oluşu, İspanya iç savaşına devrimciliğin enternasyonelci karakterinin olmazsa olmazı çerçevesinde katılışı, organizasyona katkısı, 2. Dünya Savaşı'nda Almanlara karşı Fransız Direniş Örgütü'ne katılarak verdiği mücadele, vurulup yakalanması ve akabinde kurtarılmasıyla birlikte Özgür Fransa Tugayı'nı örgütlemesi, savaş sonrasındaysa 10 yıl süreyle Fransa Kültür Bakanlığı'nı yapması onu, küçük bir devrimcinin gözünde nerelere taşıyabilirdi ki! Üstelik o küçük devrimci Pal Sokağı gibi kitaplardan yeni kurtulmuş, kendince büyümüş, devrimci ruhu topraktan çiçek çiçek fışkırmışken tıpkı diğer arkadaşları gibi ideolojiye yönelik, çapından büyük kitapları okumakla meşguldü. Elbette çocuk/gençliğinin coşkusunu yaşıyor, boyundan büyük romanları da okuyordu. André onun gözünde yazardan öte bir ikon devrimci, gözü pek bir savaşçıydı. Elbette kocaman da bir kültür adamı.
En Amcamın kitaplığında görmüştüm kitaplarını ilk; ama beni aşar gözlerle bakmış, şöyle bir göz atmış, boyumu aştığını hissedince "Ahh bir büyüsem de okusam," hayalleri kurmuştum. Sonra Nâzım Hikmet'in dilinden de rastlamıştım bir kez daha; Memleketimden İnsan Manzaraları'nın 238. sayfasının alt tarafındaki şu satırlarla:
"Ve bizde
Hânedânı Ali Osman
ve etrafındakiler
Londra bankaları ve Venizelos'la beraber
Yürüdüler fethetmeye Türk milletinden Anadolu'yu
"Ve hattâ
laf aramızda,
milli Çin lideri Çan Kay-Şek,
Amerikan parası ve japon silahlarıyla..."
Süleyman'ın sözünü kesti Fuat:
"...İnsanlığın Hali Romanında Malro'nun
lokomotif vagonlarında bir yakılışı vardır işçi Çinlilerin..."
Geçen yıl Ağustos ayında birden aklıma düştü André Malraux; okuma zamanım gelmiş ve geçiyor, diye düşündüm. İki kitabını birden sipariş verdim. Hatta Altenburg'un Ceviz Ağaçları'nı şu an ne yazık ki kapanan, ekler'ine bayıldığım ve yanına çay söyleyerek keyfime baktığım ve kitap okuduğum pastanede o an okumakta olduğumun son sayfasını çevirip arka kapağını kapatınca almıştım elime. Sonra evde devam ederken kenara bırakmış, sonra da zamane romanlarının kolaycılığına sığınmıştım. Okuduğuma emek vererek kendimi yormak istememiştim! Çünkü bazı kitapları okumak kolayıma geliyordu; düşündürtmüyor, daha çok da gündelik hayatın sıkıntılı hallerinden uzaklaştırıp bir hayal aleminin içinde, eğlendiriyordu beni. Üstelik pandeminin kararttığı hayatı bir de satırların derinliğinde boğmanın ne alemi vardı! Öyle düşünüyordum.
Sonra birden bir aydınlanma yaşadım sanırım. İşte o zaman kült kitaplardan sayılan İnsanlık Durumu'nu aldım raftan.
İş arası her elime aldığımda ya da okuma lambamı yakıp yatağa uzandığım her seferde kitabın içine dahil olup bu dünyadan uzaklaşınca; "Ne iyi etmişim de almışım," diyerek, kendimi alkışladım sürekli... Yoğun diyalogların olduğu, ideolojinin ve eylemlerin tartışıldığı bölümlerde tadım kısmen kaçtı, yalan yok.
Belki de benzer tartışmaların yorucu geçmişiydi buna sebep! İşte oralarda sağdan soldan okuyup gördüğüm hızlı okuma tekniklerini kullanıp sayfanın sol üst köşesinden sağ alt köşesine doğru hızla tarayarak geçtim. Zaten ideolojik yakınlık dolayısıyla bildiğim şeylerdi ama genel akış ve uzak durduğum Çin "sosyalizmi" nedeniyle de derinlikli bakmaya bir ihtiyacım yoktu. Ama yazar diyaloglardan çıkıp da anlatıcı olduğunda ağzımın kenarından tartışmasız bir lezzet akıyordu. İnsana dair ne kadar çok şey anlatıyordu. Şiirsel bir derinlikle değiyordu aşka, kadına, ve erkeğe... Erotizmin keskin, zeki ve zarif bir estetikle yer aldığı ve bayağı addedilebilecek ortamlarda bile bayağılaşmadan ortaya koyulan çıplaklık, muhteşemdi. Ve elbette karakterlerin iç seslerine yönelik, her biri kitaptan alınıp aklın bir köşesine nakşedilecek, yeri geldiğinde satılacak cümleler, çok lezzetliydi. İlişkinin cezbedici, oyunbaz tuzakları; zeki kadınla sığ erkek arasındaki farkın altını pek de güzel çiziyordu.
Ve ben için farklı şeyler söylemeyen, şaşırtmayan ama elbette geçmişte okusam bana çok şey katacak son bölüm ve hızlı geçtiğim diğer bir kaç -yoğun diyaloglu- sayfa; hâkim ideolojiye yakın durmayan, onla içlı dışlı olmamış ama bu dünyada neler olmuşa meraklı ve öğrenmeye açık, özellikle genç okur için kesinlikle muhteşem. Ben hızlı geçtim, çünkü emperyalizmin elemanları, elbette bankaları masayı kurmuşlardı. Para ve güç hırsı kabul ettiğim bir gerçeklik de olsa, romantizm ve insan hallerinden aldığım tadı ezmiş, ideolojinin felsefesinden bakarsam da bir araya gelmeleri mümkün olmaması gerekenler ne yazık ki kabul etmek zorunda kaldığım bir gerçeklik olarak bir araya gelmiş, yol haritaları oluşturuyorlardı.
Tüm bu gidişat ve duygu fırtınaları içinde ruhuma düşense, yazının son bölümüne Ken Loach'un* İspanya iç savaşını anlatan muhteşem filmi Ülke Ve Özgürlük için yazdıklarımın içinden- bir iki istisna dışında- her devrimin kaderi olan hâle isyan eden kelimelerimi, buraya taşımaktı: "Belki de tüm olması gereken; elinde pazar torbasıyla iki fraksiyon arasındaki çatışmanın ortasında kalan teyzenin "Birbirinizi öldüreceğinize faşistleri öldürün, açız biz!" diye bağırdığı sahnededir. Fraksiyoner farklılık, ''No pasaran!'' diyen bir anti faşist birleşmeyi gerçekleştiremediği gibi, safları iyice ayrıştırıp sertleştirir; ve her zaman olduğu gibi çıkarsız inanmışlıkla çarpışanların, çıkar hesapları ''iktidar'' olanlar tarafından tasviyesiyle biter."
Son söz: Zorlu bir okumadır şiddet içerir, devrimcilik zor zenaattır, eziyet yaşatır. Üstelik şu dünyada Çin işkencesi diye bir şey vardır! Aşk da vardır, ve finaldeki bazı cümleler geç olmadan sevdiklerinize hissettirin, diyebilir!
*Ken Loach, Ülke Ve Özgürlük
