İçinden Tren Geçen Kitaplar

Son kitap yazımın ardındaki yorum-sohbet bir anda onu "Sonuçta bir yazı işte!" olmaktan çıkardı ve hayatın içinden geçen enfes bir an haline soktu. Sanki ben yazmamışım gibi bir kaç kez daha okudum onu ve altındaki yorumları... Her okuduğumda hayatla ve yaşamakla ilgili şahane bir tadın başka başka nüanslarını keşfettim. Bu bana uyandığımda başucumda bulduğum bir yeni yıl armağanı hissi yaşattı. Ortak yaşanmışlıkların ve anıların ve de özlemlerin bir araya geldiği paydaş duyguların, sıcak bir sohbetiydi sanki...

Bu yazı için beni tetikleyense grubun en genci, cıvıltısına, hayat duruşuna, bunu yazıya döküşüne bayıldığım Sevgili Ceren'in "Corona bitse ilk hedefim uzun bir tren yolculuğu. Demek ki kitaplarımdan biri de hazır," cümlesi oldu. Ve kitaplığa koştum. Trenli kitapları alıp döndüm. Önce fotoğraflarını çektim. Yerleştirdim ama yazmaya başlayamadım! İçimde bir profesyonel türedi ve "Ard arda kitap yazılır mı ha!" dedi. Direnmeye çalıştım ama iki satır yazıp kaldım. Bunu bir kitap yazısı olmaktan çıkaracak dili bulamadım. Bir kaç gün üst üste taslağı açtım. Sadece bakakaldım. Beceremedim. Duygularımı hissediyor ama onu dilime taşıyıp da yazıya aktaramıyordum. İşime döndüm. Sonra, Radyo Z'de önceden tanıdığım, bayıldığım Rus kanalı RT Documentery'de izlediğim Lyubov Morechodova* ile karşılaşıp iki de güzel şarkı dinleyince kıvama geldim, üstüne de Sevgili Okul Arkadaşım'ın yeni blogunda* yeni tarzdaki yazısını okuyunca fabrika ayarlarıma iyice döndüm ve Ceren'in cümlesi üzerinden haraketle, eşlikçi olabilecek kitaplara dair ilk satırlar dökülmeye başladı.

Demir Raylar'dan daha önce söz etmiştim. Yeni cümlelere ihtiyaç yok diye düşünüp, "Kitabı çok beğendim: içinde tren var, üstelik istasyon istasyon geziyoruz ve bu istasyonlarda büfeler var, ayrıca tren restoranlarında takılıyoruz, gittiğimiz mekanlarda bahşiş veriyor klasik müzik çaldırıyoruz, bazı otellerde kalıyoruz ve iz sürüyoruz, anılar da var elbet! Bir de 131 sayfalık bir kitapta bunları anlatmadaki lezzet önemli! Haa, konuya ilgisi olmayan, içinden trenler geçmeyen biri ne der, onu da bilemem!" cümlelerimi kopyalayıp yapıştırıyorum. Bununla yetinmek istemiyorum öte yandan. O zaman da bir polisiye tadındaki kitabın arka kapağından -fazlasıyla katıldığım- bir kaç cümle taşımalı diye düşünüyorum:

Aharon Appelfeld, yapıtları yıllar geçtikçe durulan, saflık kazanan, şaşırtıcı derecede incelikli ve hassas bir yazar. Demir Raylar'ın hemen her cümlesi mücevher parıltısında.- The Chicago Tribüne.

Tren Geçti, Murathan Mungan tarafından oluşturulmuş şahane bir seçki! Kendi yazdığı Makas adlı öykü ve bir tür önsözle birlikte tam 32 öykü var içinde. Ama kimlerin ne öyküleri!  Gönül hepsini tek tek yazmak istese de bir çoğundan özür dileyerek, kışkırtıcı bir kaç ismi kitaptaki sıraya göre sıralamaya karar veriyorum: Demiryolu Hikayecileri/Bir Rüya- Oğuz Atay, Bir Tren Yolculuğu- A. Hamdi Tanpınar, Üçüncü Mevki, Müthiş Bir Tren- Sait Faik, Konuşmadan Geçen Tren Yolculuğu- Leyla Erbil, Kuklacı- Erdal Öz, Yaz Suyu-Tomris Uyar, Kar Yolcusu-Ayfer Tunç, Çift Çizgi-H. Ali Toptaş, Bir Trende Gidenler- S. Kudret Aksal, Trenlere Bakmak- Oktay Akbal, Ayran- Sabahattin Ali.

                                                                                       ***

Trenler Kalkar Haydarpaşa'dan da bir seçki, bu kez derleyen Haydar Ergülen. Murathan Mungan'ın seçkisiyle sadece bir öykü çakışıyor ki o da Hüsnü Arkan'ın Nisa'sı. Kitap Haydar Ergülen'in Hareket Memuru Dedi ki'si ile başlıyor. Nursel Duruel'in Sular-Köprüler'inin de olduğu  21 yazarın toplam 22 öyküsü ile devam ediyor...

Trenler de Ahşaptır'sa bir tren tutkunu olan yazarın farklı yerlerde yayımlanmış tren ve yolculuğuna dair yazılarının topluca yer aldığı  bir kitap ki o kendini şu cümlelerle anlatıyor:

Trenler de Ahşaptır'da dört bölümde toplanan yazılar trenleri, tren yolculuğunu, istasyonları, garları özellikle yazarının hayatında önemli yer tutan Eskişehir, Haydarpaşa, Ankara garlarını ve bu mekânların kendisinde bıraktığı izlenimleri, anılarıyla birlikte anlatıyor. Bir şair olan Haydar Ergülen sevdiği bütün şairlerin şiirlerinden alıntılarla zenginleştirmiş yazılarını. Cemal Süreya'dan Behçet Necatigil'e, Mehmet Âkif Ersoy'dan Nâzım Hikmet'e kadar pek çok şair ve dizeleri yer alıyor kitapta. Yazar bizi 30-40 yıl öncesinden başlayarak nostaljik yolculuklara çıkarıyor, trenle yapılan yolculukları neden çok sevdiğini anekdotlar, anılar, gözlemler kanalıyla, özlemle ve şiirsel bir dille anlatıyor.

                                                                                        ***

Platonov, can dostum güzel insan. Onu Mutlu Moskova ile tanıdım, sevdim. Sonra da dostluğumuz derinleşti. Kendinden daha önce söz etmiştim ki oradaki cümlelerimle  harman ederek devam edersem ve altını çizersem: Çevengur, -Mutlu Moskova'nın yeri ayrı olmak üzere- bir adım öndedir benim için. Çünkü onun ilk yirmi sayfasında makinistler, şahane bir baş makinist ve lokomotifler var. Ve Platonov ya! dedirtir... Sovyet Devrimine ideolojinin özüne olmasa da pratiğine başka bir taraftan, muhalif bir gözden bakması güzeldir, ufuklar açar. Dili çok ama çok sevimlidir, ince de bir mizahı vardır ki tadından yenmez. İnsanın elini omuzuna atıp O' nunla öyle konuşası gelir. Bir de hep trenler, istasyonlar işte!.. Bir de Rusya yahu!

Av Dönüşleri benim Faruk Duman'la tanışma ve ilk cümlesi ile de bayılma kitabım. Çünkü şu cümleyle başlamıştı, 90 sayfa 6 öykülük kitabının Pancar Vagonları adlı öyküsüne: "Yüksek tavanlı evimiz vardı. Demiryolu işçileri öylesine büyük taşlarla örmüşlerdi ki, duvarların kalınlığı insanı hayrete düşürürdü. Evimizin duvarları. İçinde devasa tüneller barındırıyordu da haberimiz yoktu."

Ve şu cümle: "Pancar vagonları gelirdi. Gelir, evimizin açıklarında biraz bekler, sonra giderdi. Apansız. Nereye giderdi? Şeker Fabrikası İşletmelerine gittiğini duymuştuk." "Yol kenarında bekçilerin kulübeleri bulunurdu. Gece bekçileri. Yük vagonlarını kollarlardı, makas değiştirirlerdi."

 

Gabriel Garcia Marquez, Yüz Yıllık Yalnızlık demektir. Onunla tanıdım, sonra yıllar süren yol arkadaşlığımız oldu. Doğu Avrupa'da Yolculuk nispeten taze bir okuma. Yoğun inşaat, az okuma döneminin sonlarında, gezmelerin ufaktan ufaktan başladığı süreçte çıkmıştı ülkemizde ve şahane bir tren yolculuğundan yeni dönmüş, onun gazıyla da hedefe Trans Sibirya'yı koymuştum. Bu bir gezi kitabı, kapak içinde öyle yazıyor. Üstelik Doğu Avrupa'da ve üstelik 1950 yılında Sosyalist ülkelere yapılmış bir gezinin kitabı! Ara başlıklarından biri, SSCB: Tek Bir Coca Cola İlanı Bulunmayan 22.400.000 Kilometrekare...

Okunmaz mıydı?

Okumadım ben de!..

Bizzati yazarın yol arkadaşı oldum, gezdim. Onunla trende, restoranlarda, müzelerde hem okuduğum kitaplarını hem ideolojiyi konuştum. O bir Latindi ve benim Latin Devrimcilerim, onların içinde de idollerim vardı! Ne renkli sohbetlerimiz oldu, uçsuz bucaksız yollarda... Ve ne yanıtlar aldım daha dünyada bile olacağımın belli olmadığı yıllara dair...

Kitap okumaya karar verdiğim bir tren yolculuğunda bir kez daha okunacağı kesin.

Lakin şöyle de bir laf etmiş kişiyim ben: "Film falan izler, kitap okurum diyorsanız işiniz zor. Manzaralar ve fotoğraf çekme arzunuz diğer eğlence seçeneklerinize hep galip geliyor."

 

* Lyubov Morechodova ile tanışmak ve iki güzel şarkı dinlemek için lütfen buradan.

*Her Güne Üç Güzel Şey içinse buradan lütfen.

*Ceren'in Günlüğü içinse buradan lütfen.

Yine mi Büyük İkramiye!

Oysa yeni yıl başlangıcındaki ilk yazı: yılbaşı hindisi, bir kaç kadeh şarap, bir yılbaşı olmazsa olmazı olarak Türkan'ın PastaHane'sinden alınmış, bal kabağı peynir uyumunun arşa erdiği üst malzemenin, tat dokunuşlarıyla çeşnilendirilip neredeyse krokan kıvamında pişirilen incecik tabanla birleştirildiği ve elbette üzeri kıvamlı ama zar kalınlığındaki kabak turuncusu sosla kaplandıktan sonra, her zamanki sadeliği ve sanat işi bir zarafetle süslenenen kekinden ayrı ayrı söz eden ve yılın son akşamını biraz da ballandırarak anlatan bir yazı olmalıydı...

Ama bir kitap!

Trene ilk bindiğimde okula bile başlamamıştım, son bindiğim uzun yol treniyse bir efsane!* Bir de planda olan, belli bir noktasına kadar defalarca gittiğim ve ardını hep merak ettiğim ama şu zamanlarda pandemiye yenildiği için bekleyen -biri nispeten popüler- diğeri belli bir noktadan ötesi ıpıssız, medeniyet öncesi ama upuzun iki hat var. Dolayısı ile içinden trenler geçen bir çocuk olarak kitabın adından hareketle heyecanlanmış, "Hep trenler hep istasyonlar ne güzel," diyerek zıp zıp zıplamış, kavuşmayı heyecanla beklemiştim!

İlk sayfada ve ilk satırlardayken, garda ve kalkmasına henüz bir saat olan bir trenle karşılaşınca  kendimi kompartımanda sanmış, şu cümlelerle de iyice heyecanlanmıştım: "Tren hızlandıkça bir sevinç dalgası yükseliyordu içimde. Ama her an daha da kararan bir ormanda dikenli bitkilerin, böceklerin, gececillerin arasına fütursuz dalışımın ödeyemeyeceğim bir bedeli olduğu duygusuna da kapılıyordum."

Bilinir ki içinde trene dair vurgular olan dergilerin, filmlerin, kitapların, sohbetlerin ve elbette yolculukların gönüllü tutsağıyım. Sonlarda söyleyeceğimi baştan söylersem: İstasyon kısa kitapların  koskocaman olanlarından! Yeni yılın ilk sabahında bir aldım elime, son sayfayı çevirip arka kapağını kapatana kadar bırakamadım!

Yaşadım...

Okumadım!

Kar'ı buzu, soğuğu, mekânları, eczaneyi, adanın plajlarının kış yalnızlığını sevdim... Arada bir çakarıyla rastlaştığım polis arabasını gördükçe ürksem de, dahi eczacı ablaya bayıldım.

Küçük şehirlerin, kasabaların gazino, lokanta, pavyon, meyhane şekline bürünebilen, gündüzünde kadınlar matinesi dahi yapılabilen, illaki bar tezgahında kadın olan, yegâne ama işlevsel alkol mekânlarına ve farklı zamanlardaki müdavimlerin kozmopolit yapısına ölürüm... Mekândayken sıklıkla gülümsedim; bu yazar da ben gibi ölenlerden olmalı, diye düşündüm. Bayıldım. Pop yıldızı unvanları elinin tersiyle itişini, çok genç ama reklamcı bir yeniyetme olmayışını, dilindeki ve kelimelerindeki ince mizahı çok sevdim.

Kitaba ad olan İstasyon çok işlevli bir sözcük kitapta, -sağaltıcı- bir metafor...  Tren, vapur, sürpriz konuk, doğa, market, kasaba insanları, sokaklar, soğuk, soba sıcağı, eczane, bira, şarap, şarhoş, kar, tipi, polis, telefon, Çocuk, Arkadaş... Hepsi, ama hepsi başrol bu kitapta. Üstelik Arkadaş bilge bir kişilik, duyarlılık noktasında dersler veriyor. 

 
Fark ediyorum ki esas kadından hiç söz etmedim: Trene binen ve yolculuğa çıkıp anlatıcı olan Kadın. Kasıtlı bir tavır değildi. Şu yazıları yazan adam yerine ben yazsaydım, kesinlikle söz ederdim! Görmezden mi geldi, yoksa onun derdi kitabı yazmak mıydı bilmiyorum.  Ama yazmamakla iyi ettiğini düşünüyorum.

                                                                                         .........

Ruhumun coşkun mutluluğu, içimdeki heyecan, okuma süresince beni yalnız bırakmayan korku, merak, Birgül Oğuz'un akıcı ve çok ama çok tatlı, çapraz sorgu tadındaki oyunbaz üslubuyla sürekli yükseliyor, olayların yarattığı duygu değişimleri nedeniyle de gerilimle ferahlık arasında gidip geliyordum. Bir okur daha ne ister ki diye düşünüyor, elimin altında keşke ödül aldığı romanı da olsaydı diye hayıflanıyordum.

Derken... damakta bir lezzetle kitabı bitirdim ve kapattım. "Bu gencecik yazar ne kitaplar yazar daha," diye düşündüm, "Böyle de bir yazarımız var yahu!" sevinçlerimle zıp zıp zıpladım. Şükrettim. Yeni yılın ilk gününde bana koskocaman ama koskocaman bir okuma keyfi, daha ötesi yaşam zevki yaşatan, yüzüme missler gibi  bir gülücük kondurup yıla dair heveslerime, heyecanlarıma, planlarlarıma istim vererek beni ıraklara baktıran yazara bu büyük ikramiye için çok teşekkür ettim.


*Doğu Ekspresi ve Kars

Büyük İkramiye Bana Çıktı

Yılın son haftası. Kuzey'deyim ve Kuzeyli olduğunu muhteşem imzasıyla kanıtlayan bir sabahta!

Zaten yaşamakta olduğum Kuzey'de değil ama!

Hımmmm... Durumu yanlış anlattığımı hemen fark ettim; cümleyi dönüp düzeltmek de istemiyorum. Cümle derken başlangıç ifademde bir anlam kaybı olduğunu gördüm. Şimdi baştan almalıyım:

Ülkemizin güzel ve yaşamaktan mutlu olduğum şehrinde, kanepeye yayılmış vaziyetteyken elimdeki kitabın dünyasına buyur edilen ben onu okumuyor da yaşıyorken bir başka Kuzey'de, benimki gibi yine S ile başlayan ama bu kez küçük ve ormanlık bir kasabada, karlar altındaki Suomussalmi'deyim.

Bir yandan da bedenimle olağan günlük yaşamıma devam ediyorum. Kahvemi elime alıp da işe ara verdiğim anlardaysa kitabı elime alıyor, gözlerim kelimelerle buluşur buluşmaz kapağı üzerime kapanıyor, dış dünya ile bağım kopuyor ve ben artık kitabın içindeki dünyada yaşamaya başlıyorum.

Finlandiya sevdiğim bir ülke, onu iyi tanıyorum, seviyorum ve çok sevdiğim, hayatımın çok kıymetli bir döneminde aklımı, fikrimi, kalbimi doldurmuş bir kız arkadaşım orada, Turku şehrinde yaşıyor. Blogu takip eden ve o yazıyı okuyanlar bilirler.* Hiç gitmediğim bir ülke ama gidenlere nal toplatabilirim. Hatta gittiğimi bile sanırlar. O kadar iyi biliyorum.

Roy Jacobsen'se ilk kez okuduğum bir yazar, Oslo doğumlu. Kitapla kitaplarımı sürekli satın almakta olduğum yayımevinin internet sitesinde dolaşırken karşılaştık. Kuzeyli yazarlara zaten zaafım vardı ama kitap da beni görüntüsüyle ve tanıtım yazısındaki bir kaç cümleyle etkilemişti. Uzatmayayım yine, çünkü meylim var! 

Göz göze gelince olağan kıvılcım çaktı, kalbim sevdi, ilk görüşte aşk ve kavuştuk birbirimize.

Yine kısa, 125 sayfalık ama koskocaman bir kitap. Güçlü karakterler, zorlu ama bembeyaz ve pırıl pırıl bir doğa... Üstelik beni kafalaması çok kolay bir iki yem vardı: Kasabanın bir noktasında toplanan tanklar, terk edilmiş bir kasaba, kuzeye özgü huş ağaçları, kar ve ikinci dünya savaşında küçük bir coğrafyada olan bitenler... Ruslar. Ve savaş tarihinde yeri olan literatürlük bir muharebe...

Fakat şunu kesinlikle söyleyebilir, hatta altını çizerim ki bu akıcı ve "naif", sıcacık insan hâlleri anlatan, alengirli meseleler de barındıran kitap kocaman bir okuma tadı barındırıyor. Çünkü içinde doğa, insan, düşman ama yine de insan, hâlleri var. Savaş bir fon; kitabın derdiyse kalbiyle, koşulların gereği hâlleriyle, özüyle sözüyle insan. Doğa.

Elbette adından anlaşıldığı üzere baş kahramanları oduncular. Onlar üzerinden gelişse de roman yan hikâyeler göz alıcı. Bir de baş karakter var: Timmo. Bir oduncu. Plancı, bir stratejisi var: İşine bakarken ilmek ilmek, sıcacık, kurnaz insan hâlleriyle örüyor onu. Çok sevdim. Hatta kitabı Enn Sevdiğim Kadın'a överken "Nemeçek'ten sonra bir dostum daha oldu, bayıldım kendisine. Tanıştırayım: Oduncu Timmo," dedim.

Ve ambiyans yaratmakta üstüne olmayan, hayalle gerçeği birleştirip naif olanda uyuyan bana bu güzel ikramiyeyi yılın son haftasında sağlayan tüm ulvi varlıklara şükrettim.  Fakat onlar bununla yetinmemişler ve ikramiyemdeki değeri ikiye katlamayı düşünmüşler!

Bir kitap siparişi daha yapıyorum, bir iki bankom var;  dolaşırken raflarda yeni rastlaştığım bir yazarın kitabı dikkatimi çekiyor ve ilave ediyorum. O da, yani Tove Jansson da bir Kuzeyli. Bu kez İsveç'te ve yüzlerle ifade edilecek insana sahip küçük bir köy olan Västerby'deyim. Kar muhteşem, göl buz tutmuş, bahar yaklaşmakta. Market'le ve Marketçiyle tanışıyorum. Katri Kling sayesinde.

Şirin insanları olan, ormanlık, balıkçılık yapılan, kayıkhaneleri olan ve tekne imal edilen sevimli bir yer. Katri'nin kardeşi Mats okumayı, denizi ve tekneleri seven genç bir çocuk. Ve bir de Bayan Anna Aemelin var, tanıştığıma memnum olduğum kişilerden biri... Bir de Mats'ın çalıştığı kayıkhanenin sahibi iki kardeş. Bir kaç yan karakter daha... Ama benim için baş karakter Katri oluyor. Bir de köpekleri var, kusura bakmasın şu an adını hatırlayamadım ve dönüp de kitapta aramaya niyetim yok.

Kitap merak ettirerek akıp giderken, sonlara doğru gidişattan çekiniyorum.

"Yılın şu son gününde ve sabahında mı?" diyor. Bırakıyorum.

Öyle dost olmuştum ki karakterlerle ve öyle sevmiştim ki Katri'yi, Anna ve Mats'ı, ürkmüştüm. Her şey yolunda ve hoşken, tadım zirveye ermişken, üzülmek istememiştim. Yazarın gidişatı "Aman amann, sakın?!" dedirtmişti.

Anna da bir yazar... daha doğrusu çizer. Bu durum ilginç! Kitapları var. Tavşanlar bir de... ki kitabın önemli karakterlerindenler?! Okunan, çok satan bir çocuk kitapları "yazarı" O... Bir de mektuplar var; okuyucularından gelen ve geçmişinden...

Anna, Katri ve Mats ilişkisi enteresan ve bir o kadar da muhteşem.

Tove Jansson'la tanışınca öğreniyorum ki O çocuk kitapları yazmış hep ve çok tanınır bir yazarmış. Bu yetişkinler için yazdığı ilk romanıymış.

Bu bilgilerden yola çıkarak mı yoksa Anna ile Mats'ın kitap sohbetlerinden kaynaklı olarak mı bu hisse kapıldım bilmiyorum ama Dürüst Yalancı'yı okurken ondan Korkusuz Kaptan, jack London, Define Adası gibi kitapların ve yazarların tadını alıyordum. Çok severek, ve neredeyse elimden bırakmadan -son sayfaları cesaret kuşanarak- okudum. İçimi ısıttı, süreç boyunca dinlediğim sohbetleri yaşadım, katıldım. Hatta bir ara şöyle düşündüm ve kitabı şöyle tanımlamak istedim ve dedim ki tıpkı yılbaşı akşamları gösterilen filmler gibi. Bir roman eleştirmeni kasıntılığı ile onu yorumlamak hiçbir an içimden gelmedi. Aklımı çelmeye çalışan o karakterimi kovdum ve kitapla ben başbaşa kaldım. Çok sevdim. Ne sevindim bir de: "Bir eski yıl uğurlamak ve yeni yıl karşılamak böyle güzel, sıcak ve sürprizli olmalı," dedim. Mutlu, çok mutlu hissettim sabahın erkeninde kendimi.

Sonra eski yılla yeni yılın buluşma noktasında bana çıkmış, hatta çıkarılmış iki büyük ikramiye olarak, kalbimin enn sevilenleri kasasına kilitledim onları. Gökyüzünün sabahıma sunduklarına bakıp, bir kez daha şükrettim. Yaşadığım yeri sevdim.

Şimdi de kalbimin kasasındaki çok özel bir Kadını düşünüyor ve hınzırca gülümsüyorum!??



*O Yazı

Sıkıntıdaki Bir Okurun Garip Halleri 3

Sondan bir önceki siparişte, nihayet, dedim ve koli gelir gelmez ilk onu elime aldım. Şöyle bir göz attım, sonra diğer kitaplarla birlikte okunacaklar bölümüne yerleştirdim. Yazarı tanıyordum: O'nunla tanışmama sebep olan enn bayıldığım kadındı. Yıllar önce, çok uzun zaman önce değil ama, yoğun bir iş sürecindeyken ve ben O'nunla sosyalleşip nefes alıyorken, bana bilmediğim mizah dergileri Ot ve Kafa'yı alır ve gelirken getirirdi. Ve bir de çok nitelikli spor dergisi Socrates'i... Di'li geçmiş zaman yanıltmasın, O hep getiriyordu da ben yeteri kadar okuyamıyordum; çünkü hayatım O ve inşaat olmuştu. Almamasını, parasını boşa harcamış olmamasını ben istedim; iş yoğunlaşmış ve tüm zamanımı alır olmuştu. O dergiler sayesinde yazarla tanıştım. Kaleminden akan mizaha bayıldım. Uzun yazıyordu ve beni çok eğlendiriyordu. Sevilenler hanesine üst sıralardan girmişti. Tasavvuruma göre orta yaşın üzerindeydi ve bir fotoğraf da oluşmuştu kafamda. Ünlü bir yazar değildi, dolayısıyla onunla ilgili bir görsel düşmüyordu önüme. Merak da etmiyordum. Adı ve yazdıkları yeterliydi.

Sonraları bir kitabı çıktı, sonra bir tane daha, sonra bir tane daha... Bir seri üretim! Bir durdum. Merak edip de bir kitabını alayım diye düşünmedim. Oysa yazılarını çok severek okuyordum! Kasılmayan, olgun ve kendi halinde kaleminden, mizahı güzel, cin gibi bir yazar tadı alıyordum. Normal hayatıma döndüğüm evrede okuma hızım normallerime dönse de O'nun bir kitabını yine düşünmüyordum.

Nihayetinde ve şu yakın zamanda perdelerimi yıkıp bir kitabını almıştım!

Yine de, kitaplığa her gittiğimde okunmayanlar kısmındaki başka bir kitapla dönüyor, onu sonraya bırakıyordum. Ürküyordum. Şu seri üretim korkutuyordu beni. Hafızamdaki tadı bozulur, en sevdiklerim listesindeki yeri değişir, diye korkuyordum. Popülerlik fena bir şey değildi, bazısında hoş durur bir durumdu ve bana dahi şirin gelirdi. Önemli olan köpürtmemek ve bir yapaylık tadı hissettiren aşırılığa kaçmamaktı. Yani kısacası bir çıtam vardı, onu aşınca tadım, ne kadar beğenirsem beğenim uzaklaşıyordu.

Sonunda kitabını aldığıma göre, onu diğer vazgeçtiklerimle aynı kategoriye sokmamış o da hissiyatımdaki çıtayı aşmamış, geçmişten gelen sevgim de tükenmemişti. Üzerine ve kitapları hakkında zaman zaman Enn Sevdiğim Kadın'la konuşuyorduk. Bir kaç kitabını önermişti de. Sosyal Medya'da olmadığım, magazine de pek takılmadığım için ne yapar ne eder bilmiyor, düşünmüyordum da... Geçmişte sevdiğim sonra da sildiğim sanat insanları vardı: popülerleştikçe tüccarlaşan, paranın tadını aldıkça doğal hallerini soyunup inkâr eder bir dönüşümle başka türden bir rekabetin içine girerek yapaylaşan, reklamın kötüsü olmaz şiarı ile çakma yıldızlarla aynı düzlemde takılan... Aslında çok katı biri değilim, yakıştırarak yapana eyvallahım var.  Fakat şuramda, "Olmadı bu yaa!" hissi yaratanlara güle güle derim...

Bitirdiğim enfes bir kitabın ardından çekip alıyorum onu raftan. Saklı Bahçeler Haritası'nın okuru kitaba hazırlayan, merak noktalarını uyaran, iki zarftan söz eden ve okuru kitabın ana karakterlerinden biriyle tanıştıran ilk iki sayfası ve -şimdiki zamanda- zekice bir açılışı var.

Sonrasında açılan zarflardan çıkan her biri novella tadında, zengin, soluk kesen mektuplar...

Şimdiki zamandan mektuplara geçince oluşan zaman değişimini ve üslup tadını başlangıçta yadırgıyorum. İki farklı renk arasındaki ton uyumsuzluğu gibi! O kısımlarda kalitem düşüyor. Ama sonra roman, mektuplarda coşkuyla çağıldıyor ve akıp gidiyor. Elimden bırakamaz hale geliyor, zaten sevdiğim yazara beni yanıltmadığı için sürekli teşekkür ediyor ve hissiyatlarımı Enn Sevdiğim Kadın'la paylaştığım gibi ondan hatırımda tutmadığım kitaplarından bir kaçını önermesini istiyorum. Mektuplarda geçen döneme ait siyasal olaylara, savaş dönemlerine, bunların batının yanısıra ülkemizdeki yansımalarına değinen satırları okudukça da yazarı sürekli takdir ediyor, bilgisini, dönemi araştırmış, okumuş olmasını ve bunları kendi eleştirileri ile birlikte öyküye yedirişini alkışlıyorum. Mektuplaşan iki kadın karakter zaten müthiş! İçeriklerde dönemin siyasal gelişmeleri ve savaş ortamı yer alıyor olsa da iki karakterin birbirleriyle ilişkileri de zengin, merak ettirici ve sürprizlerle dolu.  

Okumaktan müthiş tat alıyor, mektuplardaki tüm karakterleri ilginç buluyor, acaba ne olacak merakım sürekli yükseliyor, kitabı elimden bırakamıyordum. Yazarı yücelttikçe yüceltiyor, romanın dünya çapında olduğu inancımı köpürttükçe köpürtüyordum. Özellikle Avrupa'da okur bulacağı noktasında tereddüt etmiyor fakat, tüm bu güzelliklerin dışında ne kadar gayret etsem, görmezden gelmeye çalışsam da bir problemi yaşıyordum!

Şimdiki zamana geçtiğimiz anlarda bir gizem tadıyla verilen ve kim yolluyor bunları noktasında merak yaratmak isteyen satırlardaki zorlama modumu yerle yeksan ediyor, az önce mektuplardaki izlenimlerimi parçalıyor, gülü seviyorsan dikenine katlan noktasına getiriyordu beni. Mümkün olduğunca hızla geçiyordum, o bölümleri. Sonra mektuplarda ve oradaki karakterlerle tekrar yükseliyor, sayfaların içinden geçip her şeyi birebir yaşıyor, her bir anın tanığı oluyordum. İstanbul ve 6-7 Eylül kısmında bir kez daha kaderin kıyağına şükrediyordum. Çünkü Babam  Komutan şoförü olarak o gün onunla olay mahallerine gelmiş, bütün durumu gözleriyle görmüştü ve annemle evlenip biz dünyaya geldikten ve aklımızın erdiği yaşlarda anlatmıştı.

Kitabın 318.sayfadan sonrasıysa bir felaket benim için. Kocaman bir düş kırıklığı; daha ziyade lezzet eksikliği; başta mektuplar olmak üzere gizlerin açığa çıktığı finaldeyse çöküyorum. Atlayarak ama yanıtları alarak ve hızla geçiyorum kalan 26 sayfayı... Sonra, şu şimdiki zamanlı ara bölümler ve finalle ilgili olarak şöyle düşünüyorum: Yazar mektuplarda anlatılan bölümleri önce yazdı. Onlara göre de şimdiye bağladığı ara bölümler düşündü, bağlaç gibi. 

 

Yayınevinin ilgili kişileri ile oturup konuştular, işin ticari kısmı mevzuya katıldı, okur profili ve şimdilerde ne satar meselesi, piyasa, tartışmaya dahil oldu ve onun sonucunda da yarı profesyonellerin etkisiyle bu lezzetsiz, acaba yazarın içine sindi mi diye düşündüğüm, bendeki kalite etkisi negatif, alelacale yazıldığı hissi aldığım bölümler oluştu. 

Aslında kızdım, sevdiğim ve daha büyük bir yaşta tasavvur ettiğim yazarı bu kez aradım nette, buldum. Fotoğrafını ilk kez gördüm ve hımmm diyerek ve  80 sonrası, liberal dönemin talihsiz  kuşağı  halinden bakarak anladım O'nu. Pal Sokağı Çocukları'nın peşine düşme hikâyesinin olduğu bir videodaki düşüncelerine, gençliğine ve coşkusuna gülümsedim. Kıyamadım.

Diğer kitaplarıyla ilgilenmekteyim!..

Geceye Bir Şarkı Eşlik Etse... Ve Deniz... Ve Rüzgâr...

 Öncesi

 


İsmail Şef'in teklifi olağanüstüydü, zaten rüyalar aleminde olan ruhlarımızı uçurmuştu. Ve o akşam, evet o akşam  kesinlikle bir Cuma olmalıydı!

                                                                                      ***

Akşama ve devamındaki geceye uygun hazırlanıyoruz: Sahnenin hayat hikâyemize dair uzun metrajlı bir filmin en özel sekanslarından biri için oluşturulduğu, bir tekrarı olur mu diye düşününce de kendi özel hâlini hep hatırlatacak ama geriye de hüzün bırakacak, baş başa bir akşam yemeğine...

Kostümler abartısız ama şık. Senaryo sağlam. Ufacık bir kurgu yok ve tümüyle doğaçlama... Senarist ise yaşamdan biriktirilenler. Yönetmense kaderimizi hep elinde tutan... Ve bilen.

Varıyoruz Sahil Kafe'ye. Ama çekik gözlü mavi kuştan iner inmez: fark ettiği anda oyunu bırakıp bize doğru uzayan can dostumuzla karşılaşıyoruz.. "O... oooo! Bu ne şıklık," diyerek pek nüktedan bir göz kırpıyor. Oysa ki bir yaz sadeliğinde ama bir güzel gece çağrışımı da yaptıran spor bir şıklık.... Onun laf atmasına gülücükle karşılık veriyor, yolun ortasında iki lafın belini kırıveriyoruz. "Hadi sen de katıl bize," desek de bu anlayışlı minik pek de manalı bir edayla "Annem merak eder" diyerek,  kendisi ile daha önce tanıştığımız karşı ağaçların ardındaki yuvaya doğru yürüyor.

Selamlaşıyoruz Dolores'le... İsmail Şef denizdeymiş? Gözler bakınca o yöne kıyıya vardığını ve hatta bize doğru yürüdüğünü görüyoruz. Nafaka sağlam! Birer akşam çayı içiyoruz kapı önü masalardan birinde. Fırınsa çıtır çıtır odun kokusu ile katılıyor sohbete. Şef müsade isteyip hemen arkadaki evlerine geçiyor. Bir balıkçı şıklığından aklanıp paklanıp, namı olan şef pozisyonunda fırının olduğu bölüme geliyor, bir süre sonra. Bizse masalardan masa beğenmek üzere varıyoruz denizin tam kıyısına... Ama önce Şef  "Izgara mı istersiniz?" diye fikrimizi soruyor. "Sürpriz olsun," diyoruz ve sanatını bildiğimiz şefe bırakıyoruz.

 

Çayların ardından -bizden daha heyecanlı- denize yürüyor, hemen kıyısındaki sıra sıra masaların göz kırpmalarından hareketle kafa dengi olduğu anlaşılan bir masayı seçiyoruz. Ne güzel ki an itibariyle ve günün ruhları dürtükleyen saatinde, bizden başka kimsecikler yok. Sonra geri dönüp Dolores'le birlikte masaya başlangıçları taşıyoruz: Yöre peynirleri, tabak süsü olarak hıyar dilimleri ve domates... üzerinde sarımsaklı yoğurt ile közlenmiş yaz sebzeleri olan bir tabak. Ve daha önce hallederiz diyen Şef'in bize kıyağı olarak da 35'lik rakı, su ve buz. Az sonra da içine tulum peyniri ve tereyağı sıkıştırılmış dumanı tüten Tophaneler geliyor...  Durum şunu gösteriyor ki Dolores ve Şef İsmail bize bu sevdiğimiz günde Shakespeare'e nazire yaparcasına Bir Yaz Gecesi Rüyası yaşatacaklar! Ah keşke Jackie'de olsaydı... Ne garip, fotoğrafını da kullandığım üç yazı yazdım mekâna dair ama adını şimdi, şu yazıyı yazarken hatırlıyorum!

Güneş gülümseyerek vedalaşırken ay denizden yükseliyor. Akşamın sessizliğine denizin müziği nağmelerle katılıyor. Kuşlar yuvalarına usuldan usula çekilirken sona kalan iki mini balıkçıl merakla bizi süzüyor. Muhtemel ki anneleri sesleniyor ve çocuklar için oyun saati sona eriyor. Fakat kırlangıçlar!.. Onlar hava geceye iyice dönmeden akşam ebesi oynayarak günü tamamlıyorlar ve anne bağırtılarına "Off ama ya!" deseler de tıpış tıpış evin yolunu tutuyorlar.

Hava gün ışığını terk ettikçe gecenin ışıkları yanıyor. Süperstar'sa gecenin merdivenlerini usul usul çıkmaya başlıyor. O'nun hakkıdır ki assolist edasında: Önce ucundan görünüyor, sonra kıpraşık denizin içinden nihavent adımlarla yükseliyor. Dolunay. Bir kez daha!..

Tek, iki parmak kalana kadar su ve iki buz atılmış kadehlerimizi ona kaldırıyoruz. Sonra çın çın... Ve gecenin tüm canlılarının şerefine birer yudum. Peynirler muhteşem, hiçbiri endüstriyel değil ve etraf evlerin üretimi. Elbette sebzeler de...

 O halde müzik!  Tık ve tık lütfen.

 

Birinci kadehler usul usul akarken derinlerimize Çay, Simit  ve Peynir tadında...  Uzak evlerden birinin verendasındaki kontraplak bir gitardan fa diyez nidalar akıyor bize doğru... Öyle genç ki usul rüzgâra takılıp da gelen sesler, öylesine yaz kokulu... Hadi buna bir de gecenin, Delta ahalisinin seslerini katın. Ve düşünün... İşte o zaman, boşalan kadehleri, hadi gelin de doldurmayın!

Artık masada bir de mum var. Yerde ve kumların üzerinde de içinde Delta kokulu odunlar yakılı ve iri taş parçaları olan bir eski peynir tenekesi...  Bir şef spesiyali!  Sürprizse midyeler! Üstelik Şef onları mahalle usulü pişirecek, tenekenin üzerinde... "Vayy İsmail Şefim!" deyip boynuna atlayasımız geliyor elbette. Bunu O'nun gülümsemesine, söylüyoruz da... Piştiler ve şimdi kocaman bir kâseyle masadalar. Ama şefin o son dokunuşu ve onun sonucu; kusura bakmayın ama tam anlamıyla anlatılamaz yaşanır durumu. İşte o son dokunuşun alevi ve ardından midyelerle başbaşa kalan, sadece tütsülenmiş anasonun kokusu. Ölelim o halde...

Ara çayları eksik olmuyor elbette... Şef'le Dolores'i de katmak istiyoruz masaya ama biliyoruz ki yaşatmak istedikleri gece bize. İnanılmaz bir rüya yaşadığımız. Delta'da, kumların üzerinde, uçsuz bucaksız sesizlikte ve denizin kıyısında ancak filmlerde rastlanabilecek bir anda ve üstelik koca Cenneti kapatmışız bir durumda, kadeh tokuşturuyoruz.  

Ve geliyor pişirme kararını Şef'e bıraktığımız balıklar. "Aman Allahım!" Olamaz. Olsa olsa bu bir düş... Bir sanat eseri bunlar. Ahh İsmail Şefim! Ellerine sağlık... Ve yüreğine!

Balıklar kiremitte... Peki kiremit neredeydi? Şu coğrafyadan seçilmiş rahiyası çeşit çeşit, miss gibi odunların yandığı fırında... Ahh Şefim ahhh!.. Bu nedir, diyor başka bir şey diyemiyoruz. Ben bu işin kralıyım diyen tüm balık mekânlarına bir çizik. Bugün tarih yeniden düzenleniyor. Kiremitte sebzeli, fırında pişirilmiş balık. Limon tadı varla yok arası, kokusuysa havaya sıkılmış da elle alınıp üzerine salınmış sanki. Fırın izleri bir ressamın dokunuşları gibi. Hadi gelin de seyretmeyi bırakıp, kıyın bu yemeklere...

Onlar servis sonrası çekiliyorlar. Ay bize gülümsüyor. Deniz en güzel şarkılarını söylerken gitar mumun alevinden yankılanıyor. Kadehler doluyor. Yıldızlar kayıyor. Bir süre masadakileri, eşi bulunmaz doğayı, sanki ilk kez geldiğimiz bir yermişçesine Delta'yı, derin nefeslerle soluyoruz. Saatler akıyor. Kelimelerimiz bitmiyor. Ben, Enn Sevdiğim Kadın'ın gözlerinde bir kez daha kayboluyorum.

Sonrası iyilik güzellik diyecekken tam ve ayrılık saati gelmek üzereyken... Ne olsa beğenirsiniz? Fırınlanmış, hafif limonlu tahin helvası ve kahve... ve iki kase dondurma masada yerlerini alıyor. Bu bir rüyaya veda! İstemediğimiz ama beklediğimiz, bildiğimiz ve hiç sözünü etmediğimiz!

Hesap istemiyoruz. Çünkü bu gecenin bir ederi yok. Ve ne yazık ki tekrarı da yok. Gönlümüzden geçeni kasalarının içine yerleştiriyoruz. Hayatımıza kattıkları zamanlar için teşekkür ediyoruz. Ve denizden gelecek -yerine başkası konulamaz- bir sevgiliyi bekler gibi, bir gün çıkar gelir umuduyla... O'nu bekliyoruz...

Bu coğrafyayı adam eden,  partisinden bağımsız olarak takdir ettiğimiz, sevdiğimiz, beğendiğimiz ve yokluğunu milletvekili yapılması nedeniyle hissettiğimiz Başkan, bu kafeyi ve evi de yıkmak durumundaydı ama buranın anlamının ve hikâyenin kıymetinin farkındaydı. Ve bu çiftin bu işi devam ettirmesi için destek olup yer gösterecekti. O üç dönemin ardından başkan olarak devam ettirilmedi ki burası çok önemli! Ancak daha çok evin yıkılması etkiledi ve üzdü aileyi sanıyoruz. Sonra defalarca ve hâlâ cep telefonlarını aramamıza rağmen ulaşamıyoruz. Bir ayakları yurt dışındaydı zaten. Ve orada olduklarını düşünüyoruz. Ve umut ediyoruz ki bir gün yeniden.... Bu umutla Delta'ya her gittiğimizde aramalarımıza devam etmekteyiz. Bu masalar ve sandalyelerse çok kıymetli: Bir gün sormuştum, çünkü çocukluktan kalmış izleri hatırlatıyordu bana, yanılmamışım: Bafra'nın yıllar önce kapanan tek yazlık sinemasının masa ve sandalyeleriymiş.

* Mekâna dair dört bölümlük yazının ilki için buradan lütfen! 

 

**Çay Simit ve  Peynir ile kontraplak bir gitardan fa diyez, Nazım Hikmet'in şiirindendir.