Soykırım

“1808'de Charlie Savage adlı bir İngiliz gemici tüfeklerle ve eşi görülmemiş bir amaçla donanmış olarak Fiji adalarına geldi. Savage tek kişi olarak Fiji'nin güç dengesini altüst etmeye kalkıştı. Pek çok serüveni arasında kanosuyla bir ırmağı izleyerek bir Fiji köyü olan Kasavu'ya gelip köyü çevreleyen çitin bir tüfek atımlık uzağında durup savunmasız yerlilere ateş etmek vardı. Kurbanlarının sayısı öylesine fazlaydı ki, hayatta kalabilen köylüler cesetleri üst üste yığıp cesetlerin arkasına saklanmışlardı ve köyün kenarından geçen dere kandan kıpkırmızı olmuştu.” (Tüfek, Mikrop ve Çelik)

Biz bugünlerde Fransa'yı yakın geçmişinde başka halklara karşı uyguladığı cani eylemleri sebebiyle rahatlıkla suçlayabiliyoruz. Fransa'nın yaptığı katliamların çoğu belgeli ve tüm dünyaca bilinen şeyler. Eski Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac'ın Cezayir katliamında bizzat savaştığı biliniyor, hatta ne kadar doğrudur bilemem ama ölü bir Cezayirli'nin kafasına basarken objektiflere poz verdiği söylenmişti bir hocam tarafından. Kendisi görev yaptığı yıllarda Türkiye'nin AB'ye girmesi için Ermeni Soykırımı'nı tanıması gerektiğini şart olarak sunmuştur ayrıca. Tıpkı halefi dünyanın en ahlaklı siyasetçisi Sarkozy gibi!

Bir de buzdağının görünmeyen kısmı var. Avrupalılar Amerika'ya ilk olarak 1500'lerde çıktı. O zamanlar şimdinin “beyaz” Amerikalıları yaşamıyordu o topraklarda. Yaklaşık 3000-4000 yıl önce, Sibirya'yla Alaska arasındaki Bering boğazının donmasını fırsat bilen Mayaların, İnkaların ataları uzun yollar aşıp buralara gelip yerleşmişlerdi. Olayın sonuçları ise bize ortaokulda-lisede ders kitaplarının söylediği gibi Christoph Colombus amcanın Dünya için hayırlı bir iş yapıp “İşte alın yeni bir kıta keşfettim! Gelin buralara da yerleşelim, dostça kardeşçe yaşayalım.” mesajı vermesinden ibaret değil. Keşke öyle olsaydı.

Bugün Amerika kıtasında ana dilini tamamen unutmuş, Avrupa dilleri konuşan “yerliler” yaşıyor. Onlar çağlar önce, dünyanın o dönemki ileri medeniyetlerinden bir haber olmalarına rağmen piramitler yapmış, rasathaneler kurmuş, bugün bile geçerliliği olan bir takvim yapmış, Galilei'den çok önce Güneş ve Venüs yıllarını herhangi bir yardımcı elektronik alete sahip olmadan doğru hesaplayabilmiş insanların torunları. Yani Avrupalılardan daha salak ya da beceriksiz değiller. Dilleri ve kültürleriyle birlikte geçmişleri de ellerinden alındığı için bunun zararı yalnızca onlara değil, insanlık tarihine de oldu. Bugün antik Maya ve İnka kentleri hala çözülememiş birçok sır barındırıyor.

“18. yüzyılın başlarında Paskalya Adası'na ayak basan Avrupalı denizciler adeta

gözlerine inanamamışlardı. Şili kıyılarının 3050 km açığındaki bu küçücük kara parçasının her yanına yüzlerce dev heykel saçılmış duruyordu. Çelik kadar dayanıklı volkanik kayalar, tereyağı keser gibi kesilmiş;10.000 tonluk kayalar dağlardan koparılmıştı. Yükseklikleri 10 ila 20 ton arasında değişen 50 tonluk heykeller, hareket ettirilmeyi bekleyen robotlar gibi durmaktaydı.


Ne yazık ki bu küçük kara parçasına gelen ilk misyonerler adanın geçmişinin karanlık kalmasına sebep olmuşlardır. Ellerine geçen hiyeroglifli tabletleri yakmışlar, eski tapınma biçimlerini yasaklamışlar, her türlü geleneği yok etmişlerdi.” (Tanrıların Arabaları)

Tamamen tesadüf eseri, birbirleriyle bu kadar ilintili ve iyi bir ikili olabileceğini düşünmeden; finaller öncesi edinmem gereken birkaç ders kitabıyla birlikte sipariş ettiğim iki kitap “Tüfek,Mikrop ve Çelik” ile “Tanrıların Arabaları” geçmişi çözümlemeye çalışarak geleceğe ışık tutmaya çalışıyor. En azından iddiaları bu yönde. Metodları ise farklı, Jared Diamond bilimin bilinen kalıpları içinde çözümlemeler yaparken, Erich von Daniken daha “free” takılmış.

Tam bu satırları yazarkense şans eseri Tv'den şöyle bir ses duyuyorum:

"1200'lü yıllarda Moğollar 600 senede nice emeklerle elde edilmiş, hattâ İslâmiyetten önce de yapılmış pekçok mîmârî eserleri, kütüphâneleri, geçmişe ışık tutan târihin kıymetli vesikalarını, mektepleri, rasathâneleri yok ettiler. İnsanları kılıçtan geçirdiler ve şehirleri yakıp yıktılar."... (TRT 1-Batı'ya Doğru Akan Nehir adlı belgesel)

Not:“Tüfek, Mikrop ve Çelik”'i Emre Kongar bir Yorum Farkı sırasında bayağı övmüştü. “Tanrıların Arabaları” ise şanını, evde uzayla ilgili ne zaman bir muhabbet dönse kendisinin adını anan hane halkına borçludur.

Fısıltılar

- Baba!

- Çekmiyorum.

- Çekiyosun:)

- Şu aslanla ve müze ile bir fotoğrafını çeksem.

- İstemiyorum.

- Neden?

- İstemiyorum ya!

- Bak eskiden şurada oturma yerleri vardı; küçük bir havuzun etrafında ve yarım ay şeklinde.

- Şurada da çay bahçesi. Onun arka bölümünde bir lokanta. Bayılırdık orada ızgara köfte yemeye; kızarmış patates, pilav, domates ve biberle süslenmiş tabakta... tabii ki geçen gün Migrostan aldığımız nostaljik şişelerin orjinallerinden içtiğimiz kola ile. 
- Gündüz gelirsek, babannem lahmacun yaptırırdı, bir semaver çayla onları yerdik, halam, annem, halan, amcan hep birlikte. Ama babamla akşam gelmek ızgara köfte demekti ve süperdi.:)

- Kandıramazsın beni :)

- Valilik binasının merdivenlerinde çekseydim.

- İs te mi yor um!:))

- Şuradan sular akardı, altlarından rengarenk ışıklar aydınlatırdı. Hatta hatırlat gösterim; tam şurada mahalle arkadaşları ile çekilmiş bir fotoğrafımız var. Fuar döneminde ve temmuzda çekilmiş. Ama siyah- beyaz.

- Abin burayı hep Kiev'e benzetirdi, biliyor musun? Adamın çizdiği kent planlarına şaşardım. İlkokul bire bile gitmiyordu. 

- Hadi gel bir resmini çekeyim:) Çocuklarına gösterir ve anlatırsın belki, buraların eski halini.

- Ye mez ler:))

- Hayırdır:))

- Profil resmi yapabilirim.

- Bloga koymayacaksın ama.

- İstemediğin hangi resmi koydum ki.

- Koyuyosun tabii.

- Hayır koymuyorum.

- Koyuyosun.

- Söyle bir tane o zaman.

-Var.

- Hangisi  söyle kaldırim.
- .......
- Nooldu sus oldun:))

- Bi tur atalım, hem vakit geçer.

- İstemiyorum.

- Tırsıyosun.

- Hayır:))

- Hadi o zaman

- Hem bişeyler içeriz kafeteryasında.

- İstemiyorum, aç değilim.

- Tırsıksın:))

-:)))

-Yeter ya:))

- Dur bunları çekmem lazım.

- Hatta birazdan birisi için bir şey yapacağız. Tam Kurtuluş Yolu üzerinde.

- Adama bak ya, bir de poz veriyor.

- Anladı bizde biraz köpeklik olduğunu:))

- :)))

- Ekmel Bey (Denizer)Samsunu çok seviyor biliyor musun? Her telefon konuşmasında "Buraneroscuğum; Şöyle gökyüzüne başını kaldırıp, bu kutsal şehrin havasından -benim için- derin derin çeker misin?" diyor. O kadar güzel sözler ediyor ki  ben bile her seferinde yeniden anlamlandırıyorum şehri.

- Burası iyi!

- Ne için?

- Ekmel Bey İçin soluyacağız ya havayı.

- Ulan bi sattir kan kusturuyosun ya bana fotoğraf yüzünden:)))

- Bak karşıdaki heykelin yanındaki adama, sanki iki arkadaş sohbet edip kuğulara bakıyolarmış gibi.  - Çekim şunları iki dakika:))

- Ya adam, yeter yaa!:))

- Oturalım mı biraz?

- Hayır, hayvanat bahçesine gidelim.

- Saat kaç?

- İstersen Yalova Gemisinde bişeyler atıştırabiliriz

Fotoğraf çekmeyeceksin ama :))

-Şunları kesin çekmem lazım.:)))

- Ufff:)))

-Ördekler süper de kafaları dışarıda yakalabilsem.

- Asıl şuradakiler bak:))

- Bigün Birtat'tan çeşit yapıp kolalarla buraya gelelim, şu masalarda otururuz.

- Hatta seni acaip yenim:)) 

- En son ne zaman yendin ki:)))

- Yaa sıkıldım valla:)))

- Tamam bitiyor, ama bunları da boş geçmek olmaz di mi:))

- Şimdi trenleri de çekersin... işimiz var:))

- Yok yok çekmiyeceğim, hayvanat bahçesine giriyoruz. :))

- Nooldu, ben adamımı bilmem mi:))

- Napim olumm, söyle kaçar mı bunlar:))

Başlıcam şimdi:((

- Hadi hayvanat bahçesine..:)))

- Girmicem, istemiyorum.:((

- Deminden beri başımın etini yiyodun:)))

- İstemiyorum; orada da iki saat fotoğraf çekersin şimdi.
- Makinayı bana bırakırsan:))

- Hadi şurada iki poz fotoğrafını çekim. Profillik:))

- İstemiyorum:)))

- Bak yıkılır buralar, sonra çok hayıflanırsın:))

- Amcamı arayalım arabadan Lap-Topumu alim, halama gidelim.

- Nerdesin?

- Köprüdeyiz, 15 dakikaya geliriz.

* fotoğraflar Tırtıl'ın makinası Nikon L 23 ile çekilmiştir 17.Aralık.

Bir Yudum Luz Casal

Güneş dağların ardına doğru çekilmeye başlarken; ağaçların üzerine emanet bıraktığı turuncular, yeşersinler diye dallara astığım cümleleri boyayınca... günün, ruhları en dürtükleyen bu saatinde, bir de şarabın dibine yatırılmış sözcükler göz kırpmaya başlayınca... Birden düşüverdi aklıma!

Tahta masalardan birinin üstüne koyuverdim şişeyi: Pamukkale Anfora Trio.

Onunla tanışmamız bütünüyle rastlantı aslında: Günlerden bir gün, elimdeki gazeteye göz atarken gözüm takılıverdi reklama; girdiği pek çok uluslararası yarışmada, almıştı çeşit çeşit madalya.

İlk markette park edince arabayı, ayaklarım otomatik gitti reyona.

Onu alırken bir de kadeh almıştım. Tek bir kadeh!

Eve gelip kadehe doldurunca şarabı, fark ettim ki, hayatımda ilk kez tek kadeh almıştım. Oysa bugüne kadar kadeh benzeri ne aldıysam sayıları hep çift olmuştu: 2, 4, 6 gibi...

Pamukkale Anfora Shiraz favorilerimdendi. Trio ile hiç tanışmamıştık. Ve gariptir ki ben hiç bir zaman şarabın ritüellerine bulaşmamıştım. O kez kadehe koyduğum şarabı kokladım. Kadehi yerden hiç kaldırmadan tabanından tutarak çevirdim. Kadehin duvarlarına çarptım onu. Çalkaladıkça renklerine ayırdım. Her bir rengini ayrı ayrı kokladım. Kokladıkça şarap izi bırakmış kadınları düşündüm.

Şimdi, bugün, şu saatte yani!

Pamukkale Anfora Trio, uzun bacaklı bir kadeh, ben ve Luz Casal.

Düşlerim kimsesiz.

Tavsiye ederim!

Kimsesiz düşleri değil.

Shiraz, Kalecik Karası, Cabernet Sauvignon kupajı... son derece yumuşak ve içimi keyifli, fiyatı kalitesine göre oldukça uygun Pamukkale Anfora Trio'yu.

Ve tabii ki bir Luz Casal CD'sini.

Gökyüzünün ışıklarını yakmayı unutmayın! Unutmayın ki; her bir cümleniz en halleriyle üzerine düşsün. O, her bir cümleye uzun uzun baksın. Baktıkça cümleleriniz kapansın. Kapandıkça yüzünden anlayın.

Sonra o uykuya dalsın. Siz usulca yatağına taşırken uyansın. Uyandığında bir kahkaha atsın.

Ve "Sen delisin" desin.

Bunu sesle söylemesin;

Kelimeleri, dudaklarınıza değsin.

Ritüel

11.30' da başlayacağı haberi düşmüştü kulaklara... 

Ailenin şehirde olan fertleri bir araya geldi tam 11.30' da. 

Pideler  için gitmişti malzemeler fırına...

Saz arkadaşları, hazır olmalıydı masada...

Pide sofrası kalabalık kaldırmaz!

 Kapalı pidelerin üzerine sürmek için tereyağı, 

iki kenarından tutup içini açarak eklemek için karabiber, 

kırmızı pul biber... 

salatalık, domates, biber 

ve turşu yeterlidir.

Masadaki yerlerini almalarıyla birlikte ortaya saçılan kıyma, tereyağı, pastırma ve kavurma kokuları; 

gözlerde ve burunlarda nağme olur ki 

o esnada göze kestirmek gerekir,  

kapmak için en uygunu...

Açık pidelerle başlamak adettendir. 

Ucundan koparılır bir parça,  önce içindeki yağa batırılır, sonra arasına bir parça pastırma şıkıştırılır, yumurtaya şöyle bir değdirilip,

mest olunur.

Kavurmalı pay edilir tadımlık... 

Solist altı olmak yakışmasa da,
ağır gelir bol çeşitli sofraya...

Turşu olmadan asla!

 Kavrulmalıdır evde
soğan ile  kıyma;
tuz, karabiber 

ve bol tereyağıyla...

Buluşmalıdır mahalleli bir fırında;
odunun kokusuyla. 

 

Akarken usul usul yağ,
harman olmalıdır hamurla... 

Çıtır... çıtır... çıtır  
(yerken pidenin çıkardığı  ses)

Açık pidenin en güzel anı: 

Yarısına kadar kopartarak yedikten sonra, 

 aramoların kolektif bir tada ulaştığı o anda, 

iki yakasını bir araya getirerek 

 dinlemektir ondan,

beraber ve solo şarkılarını...


Sen Kendini Sadece Pide mi Sanmıştın

La Bohéme

Opera Bale; yine muhteşem bir eserle, Giacomo Puccini'nin, metni Giuseppe Giocosa ve Luiga İllicia tarafından yazılmış, dört "bohem" sanatçı arkadaş ve bunlardan birinin hüzünlü aşkı üzerine kurulmuş, içinde sevgi, kıskançlık, bağlılık, fedakarlık, neşe ve hüzün barındıran operasının prömiyeri ile ve tamamı dolu bir salonla sezonu açtı.

Yine -ve çok kere olduğu gibi- olağanüstü coşkulu bir gece idi. Orkestra performansı, müzik, şarkılar, oyunculuklar, seyirci tepkisi, finaldeki kol kopartan alkışlar muhteşemdi. Geçen yılki açılış oyununda bazı karakterleri oyuncularla örtüştürememiştik. Ama bu kez olumsuz anlamda söyleyecek sözümüz, herhangi bir ânı, karakteri eleştirecek tek bir kelimemiz bile yoktu. Dekorlar; yan koltuğumda oturan beyin 3. perde açılırken "Artık dayanamayacağım ve coşkumu haykıracağım." diye ifade ettiği kadar kusursuzdu.

İlk -ve dördüncü- perdesi yokluklarla dolu bir çatı katında geçen eseri izlerken, kalabalık sahnelere bu alan yetecek mi endişeleri taşıyordum. İnsan algısı garip; ânı, ânla değerlendirmek gibi bir açmazı var. Oysa geçen ve önceki yıl pek çok kalabalık sahnenin bütün ihtişamıyla sahnelendiği gösteriler izlemiştik. Yani demem o ki; sahneye o kadar muhteşem bir çatı katı yerleştirilmişti ki, oyuncular o sahnenin her santimetrekaresini sesleri ve hareketleri ile o kadar güzel dolduruyorlardı ki, kaçınılmaz bir biçimde bu çelişkiyi yaşıyordunuz. İkinci perde açıldığında karşılaştığı alanın güzelliği karşısında her izleyici "Budur!" dedi, eminim. Son derece kalabalık ve dinamik bir meydan, bu meydanın uygun bir yerine konuşlandırılmış, öykünün sürdüğü, geliştiği Cafe Momus şahaneydi.

Yaklaşık 30- 40 kişilik figurasyon ve kafede oturan 6 ana karakterle birlikte müthiş, son derece dinamik bir görsellik sunulmuştu. Bu kadar büyüklükteki kalabalığın tek tek planlanmış oyunculuğu olağanüstü estetik, keyifli, anlara yedirilmiş lezzetli bir mizahı da içinde barındıran enfes görüntüler sunuyordu. Kafede oturan ana karakterlerin yanı sıra, en azından kusur aramak maksadıyla bakındığınız her noktada, gerçek hayatın kendisini görüyordunuz. Ana karakterlerin arkasında kalan bar tezgâhındaki barmen, ona yardım eden garsonlar, servis yapanlar, metrdotel, meydanın bir köşesindeki laternacı, bir başka köşedeki müzisyenler, cambazlar, oyuncakçı, onun etrafını sarmış çocuklar, çocuklarıyla cebelleşen anneler, jandarmalar olağanüstüydü. Koca bir alanın tüm dinamikleri kendi mantıkları içinde yaşarken, tüm bu dinamiklerden oluşan görsel bütünlüğe, bu karmaşıklık halinden yaratılmış bütünlükteki uyuma, şapka çıkarıyordunuz. Hele Merve Bengier'in koreografisinde Cansu Bekaroğulları'ndan bir dans seyretti ki izleyici; meydana, meydanın tüm dinamiklerine ekstra bir lezzet ve renk katan bembeyaz bir kelebekti o.

Ana karakterlere fokuslandığı anda öykü; zamanın kalabalık için donması, etraftaki herkesin birer heykel halini alması, bunun yanı sıra ana kahramanların hikâyesinin devam etme anı muhteşemdi: Gözlerim kırpışacak bir gözü, titreyecek bir eli, denge kaybına uğrayacak bir kişiyi nafile aradı.

Hikâye bildikti, üstelik gösterinin başında size anlatılıyordu. Yani bildiğiniz bir öyküyü yine de merak ederek izlediğiniz dinamik ve başarılı bir reji, samimiyetin lezzeti ile soslanmış muhteşem bir oyunculuk hakimdi sahnede. İki saat süresince; girişini, gelişimini ve sonucunu bildiğiniz bir öykü de bile, sizi koltuğunuza çakan ve sanki hiç bilmediğiniz bir öyküyü sıfırdan izliyormuşsunuz duygusu yaratan bu dinamik akış için, elbette Rejisör Vincenzo Grisostomi Travalina'yı ve ortaya koydukları oyunculuklar için sanatçıları defalarca kutluyordunuz .

En az 40 kişiye giydirdiği kostümleri -her gösteride olduğu gibi- renkli, pırıltılı ve kusursuz olan Aydan Çınar; muhteşem kıyafeti ve alımıyla final seremonisine damgasını vururken, hak ettiği alkışı seyirciden fazlasıyla alıyordu.

Bütün bu coşkulu ve "müşteri memnuniyeti içeren" ifadelerden de anlaşılacağı üzere, Samsun Devlet Opera ve Balesi'nin sergilediği La Bohéme: Bu sanata ücralar kadar uzak insanlar için müthiş bir başlangıç eseri olabilir. Hiç değilse bir kez olsun bu sanatla tanışmak, en azından bir kez gidip sahnede, o atmosferi yaşayarak canlı izlemek, çocukları bu sanatla tanıştırmak için önemli bir seçenek.

Diyelim ki bu tarz şarkı dinlemeye tahammülsüzsünüz, diyelim ki klasik müzik sizin canınızı sıkıyor! Öyle bile olsa, inanın sadece dekorları izleseniz, kıyafetlere baksanız, öykünün uygun yerlerine yerleştirilmiş esprileri yakalasanız, tüm bu devinim içinde kulaklarınızı tüm seslere kapatsanız bile; sadece 3. perdedeki soğuk ve karlı gecenin sabaha kavuşma anındaki sokak lambalarının söndürülüşüne, gecenin güzelliği ve sahiciliğine, bir itirafın sevgili tarafından ağaç arkasından dinlendiği âna, gerçeğin ortaya çıkışına ve tüm bu anlara eklenmiş şarkıların
söylenişine, güzelliğine, ve şarkılarla ifade edişin mimiklerine, duygusuna kesinlikle bayılırsınız.

Yani bir kez daha demem o ki; mutlak seveceğiniz bir ân yakalayacaksınız bu gösterinin bütünlüğünde.... ve eminim ki finalde sizde kalacak olan en önemli duygu; ortaya koyulan emeğe duyduğunuz saygı olacak. Ve bir kez daha gerçek sanatçılığın nasıl bir özveri, çalışmak ve beklentisizlikle oluştuğunu göreceksiniz. Ve eminim ki bu yolda emek veren sanatçılara o andan itibaren daha olgun, popüler kültürün gözlerinize soktuğu "sanatçılardan" daha farklı bir gözle bakacaksınız.

La Bohéme'i izleyin! Muhteşem dekorları için övgüyü tüm süreç boyunca alan Adnan Öngün'ü... Tulio Gagliardo Varas yönetimindeki Samsun Opera ve Balesi Orkestrası'nı... her performanslarında "İyi ki bu şehirde, bizim operada ve bizimle birlikteler," dedirten iki şahane soprano Mimi'de Esra Çetiner ve Musetta'da Zerrin Karslı'yı... oyun bütünlüğüne harikulade ışığı ile anlam katan Giovanni Pirandello'yu... Rodolfo'da Murat Karahan'ı, Marcello'da Hasan Çelik'i, Schaunard'da Şahan Gürkan'ı, Colline'de Zafer Erdaş'ı, Alcindoro'da M. Orçun Gün'ü, Benoit'de Cüneyt Erdoğan'ı... Aydan Çınar'ı... Koro Şefi Alexei Vinogradschi'i... oyuna renk katan tüm çocuk sanatçıları... Merve Bengier'i, Cansu Bekaroğulları'nı, rejisör Vincenzo Grisostomi Travalina'yı alkışlarınızla çoğaltmak için, kendinize bir iyilik yapın ve mutlaka orada olun. Çünkü salonu terkederken yüzünüze konmuş güzel bir tebessümle birlikte kendi çoğalışınızın da tadını hissedeceksiniz.

* Yazıdakiler, 1.Ekim.2011 akşamındaki ilk gösterimde görev alan sanatçılardır. İzleyeceğiniz gösterilerde farklı sanatçılar olabilir.

7.Ekim. 2011