Sıkıntıdaki Bir Okurun Garip Halleri

Önceki yazıda sözünü ettiğim ve bayıldığım bir yazarın, bayıldığım kitabını bitirince, bir süre kararsızlık yaşıyorum. Aklımın uyarıcı, bir önceki kitabın tadından kaynaklı olarak da kışkırtıcı sorusu şu: "Sıkı bir kitapla mı devam etsen, yoksa, kısa ve çabuk bitirilecek, gerçek hayatla bağının Korona normal koşullarında süreceği, işe güce engel olmayacak hafifçe biriyle mi?"

Aslında sıradaki kitabım bir tuğla olarak nitelenebilir! Üstelik elime ulaştığı anda ön okumasını da yapmıştım. Hatta bu durumu kitabı almama vesile olan Sevgili *EKMEKÇİKIZ'ın yorumundaki "Kitapların arasındaki sarı renkli tuğla için kolaylıklar dilerim, umarım kulağım çınlarken güzel sözler duyarım." cümlelerine yazdığım " ...bir kere bu tuğla kısa bölümlerden oluşuyor, istersem bir bölümü okur bırakırım, roman gibi bütünlük yitirme endişesi yok: sonra üslup kafa dengi, sonra bir edebiyatçı gözünden bir gezi... Üstelik gezgin hem kafadengi hem de tatlı dilli... daha ne olsun di mi ama..." yanıtıyla da okumaya istekli olduğumun altını çizmiştim.

Sonra, önceki akşam, ona başlarsam belki şu yeni gelen kitaplardan merak ettiğim ve tanımadığım yazarlara ait olanları kenarda öylece bırakırım endişesi de yaşayınca, vicdanım olaya el koydu. Önce, adından kaynaklı olarak daha umutlu olduğumu aldım raftan, bir giriş de yapıyorum.

I ıııhh...

Çok direndim... yürümedi!

Bir üslup denemesiydi, yazarlık heyecanı vardı, gençti ama iddiası beklentimi karşılamadı. 

Onu bırakıyorum ve yine benzer özelliklere sahip ve tanımadığım bir başka yazarın 150 sayfalık kitabına başlıyorum.

İlk andan itibaren etkileniyorum. Mevzu ilginç, üslup da... Gerçi içimden bir ukala hemen kafayı çıkarıyor ve aklımı çelmek, kışkırtmak için elinden geleni ardına koymuyor...

Ama?!

"Belki haklısın, epey önce okuduğum, dolayısıyla yanılabileceğim kitaplarla mevzu ve anlatım olarak yakın ama bence bir taklit ve öykünme, o gibi olma hali değil bu. Haklı mıyım, onu da bilmiyorum açıkçası. İhsan Oktay Anar'ın sıkı okuyucuları daha iyi değerlendirebilir bu durumu," diyerek yanıtlıyorum onu.


Aslında adına bakınca, müzikle alakalı olabileceğini düşünmüştüm. Viyana Nokta, nedense böyle bir çağrışım yapmıştı. Bu bir hayal kırıklığı yaşatmadı ki ilk satırlardan itibaren üsluba, mizaha ve akıcılığa bayılmıştım. Eğlenceli bir Viyana, eğlenceli bir Kuşatma hikayesi; sıkmadan, güle oynaya devam ediyordu. Üstelik kısacık bölümleriyle neşeli ve kolay bir okuma sağlıyordu. Yazarın diğer kitaplarına bakınmaya başlamıştım. Üstelik 152 sayfa ve  43 bölümlük hali ile kitap benim sıralama mantığıma da uygundu. Sıkı bir kitabın ardından gelecek sağlam ve tuğla sayılabilecek bir okuma öncesinde lokmalık, hoş bir ara sıcaktı yani!..

Fakat bir süre sonra... Sona yaklaştıkça... Çok hevesle başladığım, coşkuyla devam ettiğim kitap sanki yazarın barutu bitmiş, yorgun düşmüş de artık zorlamayla, illaki belli bir sayfada bitirmek arzusu ile uzatılıp, tamamlanmaya çalışılıyormuş hissi vermeye başladı; esprilerdeki düzey düşüyor, baştaki özen şaşıyor, üslup sanki biraz sululaşıyor, dolayısıyla da okuma hevesim zorlanmaya başlıyordu...

Henüz bitirmedim. 135.sayfa ve 38.bölümün başındayım. Elim belki bir daha gitmez diye korktum. Tanımadığım bir yazar Süreyyya Evren. Güzel bir kitaptı, diyerek bitirmek arzusundayım onu. Finişe çok az var. Boşluklarla birlikte 17 sayfacık. Son düzlükteyim yani. O ve ben nasıl bir performans göstereceğiz bilmiyorum. Önerilmiş kitap Portekiz'e Yolculuk'sa manzaraya paralel masamın üzerinden bana bakıyor ki virüsünü çoktan bulaştırmıştı. Her şey bu gece belli olacak. İçimdeki kışkırtıcıya boyun eğmeyeceğim ve ona  rağmen bitireceğim belki Viyana Nokta'yı. Sonra hakkında iyice bir düşüneceğim.

Bir sonuç bildirgesi yazar mıyım?

İşte bundan da emin değilim!


*EKMEKÇİKIZ

Çok Eğlendin mi Yazarken Diye Sormak İsterdim

Kitap boyunca gerilirken, iyice meraklanıp bulmacayı çözmeye çalışırken, mizahı polisiyenin içine yerleştirmedeki keyfini tasavvur edip bu cinliğine gülümserken, hep, bu kitabı çok eğlenerek yazdığını düşündüm... Bu düşüncemde haklı olduğumu, doğru düşündüğümü onaylatmak da istedim; çocukça bir sevinci yaşamak için... Bunun yanıtını kendim de verebilirdim. Verdim de, çünkü bir duyguydu beni ele geçiren; okuduğum diğer iki kitabından edindiğim, onun ruhuna ve yaşama duruşuna dair bir izlenim, bir hissedişti bu...

Çok keyifli bir seyahatin dönüşünde Laura Erkin'in, Flanöz-Şehirde Yürüyen Kadınlar'ını* okumuştum. Oradaki bazı tanımlamalarla Olga'nın, Koşucular'daki karakterlerden biri üzerinden gezginlik hallerine yönelik cümleleri hoşuma gitmiş, kendime de pay çıkarmıştım. Kitaba ve dolayısıyla yeni tanıştığım yazara bayılmıştım; örtüşmüştüm. Ruhum çoktan kitabın içinde bir karakter halini almış, havanın sıcak ya da soğukluğunu hisseder hale gelmişti. Onun gezme konusundaki felsefesi ile Laura Erkin'in gezmek üzerine ifadelerini pek benzeştirmiş, bu örneklemelerden yola çıkarak da kendimizle övünmüştüm. Yazarın, yani Olga'nın beni saflarına çekip, neredeyse müridi aşamasına getirmesi; sonrasında Man Booker ödülü aldığı ve Nobel yolunun da açıldığı Koşucular sayesindedir. Gizemli, birbiriyle ilişkisiz karakterleri, yine birbiriyle ilişkisiz olay örgüleri olan, cin gibi, oyunbaz, pazıllar kurduran farklı  kurgusuyla alışılmadık bir okumaydı Koşucular. Ama finalde birbirinden ilişkisiz gibi duran çoklu öykülerin bir ana tezde bütünleşmesi ve zihinde bıraktığı olağanüstü  tat kalıcı oldu. Tüm bunlara, benim onu başköşeye oturtmama rağmen  pek çok okurun ben kadar sevmeyeceğini düşündüğüm de bir yazar, Olga Tokarczuk.

Koşucular'a bayılıp, yazarı ayrı sevdiklerim noktasına yerleştirdikten sonra onun bir öykü kitabının çıktığını gördüm ki bu Kalem Kültür Yayınları'nın, Avrupa Birliği Yaratıcı Avrupa Programı desteğiyle yayımladığı, farklı ülkelerden yedi kitaplık, Kısa Öykülerden Uzun Bir Köprü başlıklı serisinin içindeydi. Yedisini de aldım, onlara Bulgar Yazarlar'ın Dört Yol Ağzından Öyküler'iyle Leh Yazarlar'ın Kehribar Ülkesinden Yeni Öyküler'i ve de Gürcü Yazarlar'ın Sessiz Harfler Antolojisini de ekleyerek çok güzel bir "Avrupa Turu" yaptım; geçen yaz İskele Kafe'de,  yaz akşamlarının mutlandırıcı tazeliğinde kahve, tenime değen  esintiler ve denizin kokusunda...**

 Sür Pulluğunu Ölülerin Kemikleri Üzerinde 

Karakter yaratmada, onları kanlı canlı varlıklar olarak hayatımıza sokma noktasında üstüne yok, diye düşünüyorum bir kez daha; adı olarak Janina'nın değil de Duszejko'nun kullanılmasını isteyen, ilginç, farklı, tatlı ve şaşırtıcı, daha ötesi gerçekmiş gibi benimsediğim karakterle karşılaşınca bu Tekinsiz romanda. Aslında kitaba giriş yaptıktan bir süre sonra, kafamda sorular, tadımda gaz kaçağı oluşmaya başlıyor. Sürekli diğer iki kitaptaki Olga ile kıyaslıyorum. Bir kıvam eksikliği sürekli dürtüklüyor beni... Hatta "İlk bu kitabını okumuş olsaydım, diğer kitaplarını alır mıydım?" diye düşünmeye başlıyorum. Bir hayal kırıklığının eşiğinde turlar atıyorum.

Peki kitap akmıyor mu? Fena halde akıyor ki hani iş-güç olmasa bir günde bitirilecek gibi. 300 sayfalık romanı üç günde bitiriyorum. Ve hatta son 100'de, hatta son 50'de ve hatta son 25'de savaş çıksa, kıyamet kopsa, gökten bomba yağsa, dokuz şiddetinde deprem olsa fark etmeyeceğim kadar içindeyim kitabın!

O ara, baştan itibaren beni izleyen, burun büktüğüm anlarda kelimelerin arasından hınzırca gülümseyen, hallerimle eğlenen Olga'yı da seziyorum. Sayfalar yok oluyor. Kendimi Duszejko'nun Samurai'sinde, kazan dairesinde, Müjde'nin dükkanında, yaşadığı yerin muhteşem doğasında, uzak olduğum astrolojinin göbeğinde görüyorum. Hatta o kadar içindeyim ki kitabın, bir blogdaki Polonya manzaralı bir yazıya ve bir kitabın fotoğrafına yönelik olarak; "Yürünerek bir ülkeye geçildiğine göre de o ülke Çekya olmalı diye düşündüm. Bunlar birer tasavvur tabii ki... tümüyle yanılabilirim. Fakat okunan kitap nedir anlayamadım ama... inşallah, dedim, Olga Tokarczuk'un Sur Pulluğunu Ölülerin Kemikleri Üzerinde'sidir. Bunu neden istedim, eğer coğrafya ile ilgili tahminlerim doğruysa, şu an bitirmek üzere olduğum romanı, tam da orada, o evlerin olduğu yerde ya da bir benzerinde geçiyor çünkü... üstelik romanda da Çekya'ya yürüyerek geçilebiliyor." cümlelerini yazıyorum.***
 
Kitap muhteşem, tartışmasız! Özellikle kaliteli yazılmış polisiye severler için biçilmiş kaftan. Ben sıkı bir polisiye okuru değilim, ilk anlardaki tat eksikliğimin nedeni büyük olasılıkla Olga'nın okuduğum kitapları ve onu koyduğum nokta ile ilgiliydi ki başlangıçta "hımmm... hımmm..." eden şu adamı bile sonuçta öyle bir ters köşeye yatırdı ki tadından yenmedi. Kitabı kapattığımda yüzümde şaşkın bir ifade, hınzırlığına bir tebessüm, "Yeni kitap lütfen, yeni kitap lütfen," diye sayıklayan bir benle karşılaştım: Kurduğu hikayenin ele geçirişine, zenginliğine, okuma lezzetine şaşkın, Romanın dünyasından gerçek hayata hemen dönemeyen, orada kalmış olmaya ve zekâya ve de hınzırlığa sürekli gülümseyen bir Hayran'ıyla yani!  

*Laura Erkin'in Flanöz-Şehirde Yürüyen Kadınlar'ı üzerine detaylı bir yazı için buradan lütfen. 

** Serideki Oltalarımıza Havai Fişekler Takıldı adlı kitapla ilgili cümleler şu yazının 3. 4. ve 5. paragraflarında, bakmak isterseniz buradan lütfen.

Sessiz Harfler Antolojisi ile ilgili anlatımsa şu yazının 6. ve 7. paragraflarında.  

*** Aslında yer konusunda çok yanılmamışım ki kitabın ve tasvirlerin insanı içine nasıl aldığının bir göstergesi bu, aynı hat üzerinde fakat Slovakya tarafında kalan -yakın- bir yer, merak ederseniz onun için de buradan lütfen.

Checkpoint Charlie ve Karantinalı Despina

Enn Sevdiğim Kadın'ı arıyorum. Korana Günleri onun için işi anlamında çok yoğun; iş dışı anlarında da aktif, üstelik yeni bir yüksek lisansa başlamıştı bu yıl, ve üstelik hem öğrenciyken hem de okulun öğrencileri ve uluslararası ilişkileri ve de uluslararası işbirlikleri ile uğraşmak zorunda... Ve üstelik mahalledeki çocukların kurduğu Çetenin üyesi kendisi... arada bir, tabancasını alıp savaşa katılması, onlarla oyun parkındaki kaydırağın tepesindeki kulübemsi yerde oturması ve ayrıca hem kargaların yavru, hem de sokaktaki kedilerin kedicikler ürettiği bu insansız dönemde, onları da yalnız bırakmamalı... Online başladığı Macarca kursu ve diğer pek çok şeyden bahsetmiyorum, çünkü bahsederken yorulmam mümkün! Tüm bunlara rağmen her zaman tatlı, enerjik ve karantina günlerimin ve elbette hayatımın renkli ve çok ama çok güzel geçmesinin sebebi... canımın taaaaaaaa içi!

Ona bir teslimat yapmam gerek, üç kitap ve üzerine konuştuğumuz, plaklarımın arasında bulunca da çok sevindiğim, fotoğrafını gönderince de onun çok sevdindiği bir 45'lik plak...

Geçen gün konuşurken telefonda, üstelik eriyip şımarmışken ben, bir an, doğaçlama, sonrasında da çok hoşuma giden bir cümle çıkıyor ağzımdan: "Bir Checkpoint Charlie belirleyelim, Türkan'dan bir balkabaklı pasta -bunu sadece pasta olarak belirtmiş neyli olacağını söylememiştim- alalım, sonra masalardan birine oturalım deniz kenarında, sosyal mesafeyi koruyarak yiyip içelim, ben de teslimatımı yapayım." Sonra o an, birden aklıma geldiği üzere, Sailor'dan, Onların Checkpoint Charlie adlı şarkılarından, albümlerinden, Sailor ile tanışmama sebep olan TV programından falan söz ederken ilkmiş gibi, üstüne üstlük de anlatmış mıydım daha önce, diye sorunca...

Evet anlatmışım, üstelik karşımdaki  hafıza ne zaman ve ne konu üzerine anlattığımı bile anlatınca... hafızamın çok güçlü olduğu söylenen ben sustum sanmayın, susmadım. Üstelik bir ışık yandı ve hemen araştırmaya koyuldum. Sailor'ın o albümünü bulup, fotoğrafını çekip, blogda havalı havalı paylaşacağım bir yazının, ön izlemesini bile yaptım.

Fakat ne yapsam ne etsem de, geçen gün Edvard Grieg'in Peer Gynt albümünde olduğu gibi bulamadım uzunçaları. Muhtemeldir ki bundan beş on yıl önce pikaplar yeniden revaçta olunca, benim pikap alan ama plak bulamayan arkadaşlarım tarafından yağmalandım ve  gidenler geri gelmedi doğal olarak, dolayısıyla da kendi fotoğraflarımı koyamadım. Bu  fotoğrafsa elinde plak olmayan Amazon'dan!

Dün sabah şu üst bölümdeki kadar yazıp, fotoğrafları ve şarkıları koyup, bırakmıştım yazıyı... Sonrasında iş güç, gazete, blog yazıları falan derken tembele bağlamış, bir daha da dönmemiştim yazıya... 

Akşam iş güç bitip de uzanınca kanepeye ve okumaya başlayınca Olga'nın son kitabını... telefonum çalıyor.  Enn Sevdiğim Kadın.  Aylar sonra kendi mıntıkasını terk etmiş ve bizim mıntıkada... Ömürevleri Migros'da. Olleyyyy... Süperrrr!

İniyorum bahçeye, elimde teslimatlarım, kolumun altında da Olga'nın kitabı, o gelene kadar okuyacağım; yönümü onun geliş yönü olarak tahmin ettiğim tarafa çeviriyorum ama yanılıyorum. Çünkü eve dönüşü sahilden yapmayı düşünmüş. Bu kadın çoooooooooookkkkkkkkkk güzel yaaaaaaaaaaa... çooooookkkkkkkk tatlı üstelik.

Sosyal mesafeli oturuyoruz, telefon sohbetlerimiz canlıya dönüyor ama içimde kaç aydır hiç görmemişiz birbirimizi gibi bir his yok. Arka bahçeye geçiyoruz, apartman sakinleri, ben hariç, arkada çay kahve, her akşam sohbet halindeler; allahtan sesler bu tarafa gelmiyor.  Küçük kiraz ağacının boyundan büyük meyvalarından iki taneyi koparıyor ve birini bana uzatıyor. Hımmmmmm çok lezzetli... sonra, tekrar ön tarafa, benim mıntıkama geçiyoruz. O ara erkek kardeşim işten dönüyor, biraz laflıyoruz ki kızkardeşim de camdan katılıyor. Teslimatları da yapıyorum bu arada...

                                                                                ***


Evet, Bir Zamanlar Sailor Vardı

İlginç olan, benim yıllar yıllar önce BBC'nin Supersonic adlı müzik programında Girls Girls Girls adlı şarkılarıyla izleyip bayıldığım, sonra da ilk gördüğüm yerde uzunçalarını aldığım Sailor'ın Checkpoint Charlie'sininse aslında, tarihin ne kadar önemli bir noktası olduğunu anlamam yıllar yıllar yıllar sonra, Steven Spielberg'ün Tom Hanks'li ama Mark Rylance'ın muhteşem oynadığı, şahane filmi Casuslar Köprüsü'nü izleyince olmuştu.*

Supersonic adlı programın sunucusu, aynı zamanda -belki de- yönetmeni, reji odasında ana kumandanın başından sunardı programı. Televizyon Yönetmeni ve Program Yapımcısı olma aşkı ile yanıp tuttuşan tıfıl benim idolümdü... Sunuş biçimine hastaydım; koltuğuyla kameraya döner, şarkıyı anons eder ve sonrasında kolunu dirsekten bükerek yukarı doğru kaldırır, sonra ileri doğru uzatarak, işaret parmağı ile havalı bir şekilde monitörlerden bir numaralı kameranınkini işaret eder, kamera monitöre zoom yaparken bir anda sahnede olurduk. Sonra da yakın plan görüntüleri seçer, kameradan kameraya geçer, son derece dinamik bir reji ile keyfime keyif katardı. O kaydı çok aradım ama ne yazık ki koca Youtube'da  bir tane, amatör kayıt bulabildim.

Varsayın ki öyle bir sunum ve varsayın ki görüntü canlı...




Serbest Çağrışım

Sailor, 70'lerin ikinci yarısı, gizemler, ergen yıllar, devrimci  haller, filmler falan derken ve karantina günlerindeyken şu aralar; birden dilime pelesenk oluyor bir şarkının sözleri; Karantinalı Despina.  Koşuyorum içeri, o albümde olmayacağını biliyorum ama o albümün de önemi var. İşte, orada....  Sol'un en organize ve en örgütlü ve giderek yükseldiği yıllar...  İdollerimiz var, sendikalar güçlü, ve %40'ları aşan sol oylar... Afiş akşamlarının yaz kokulu saatlerinde polislerden sakındığımız duvar arkalarındayız. İşçi Sendikaları, Öğretmen Sendikaları ve hatta şimdilerde kulaklara inanılmaz gelecek Polis Dernekleri ile sanki uzay çağına ermiş bir demokratik güç oluşturmuş Türkiye... Elbette karşıtlar var, elbette mücadele zorlu, ama umutlu... Sanki az sonra bir rüya, Devrim, gerçek olacak.

İşte o yıllarda Atilla İlhan şiirinden Karantinalı Despina gibi şarkılar yaparken ve henüz hidayete ermemişken Timur Selçuk; bu albümü de yapıyor. Lisenin başlarındayım ve Bizim Lise ve şehrimizdeki tüm Liselerde, Maarif Koleji'nde Devrim Şarkıları söyleniyor.

Şehrin Üniversitesi henüz yapım aşamasında, bir eğitim fakültesi var, kimlerin ele geçirmeye çalıştığı malum, defalarca karşı tepelerden kurşunlanıyor. Liselerse kale gibi. Devrimin eli kulağında sanki! Ne zaman bir yürüyüş olsa, ne zaman sendikalarla el ele yürünse; bizim cadde şenlik.. ve tıfıl bir devrimci, tüm camları açıyor, bu plağı koyup bangır bangır çalıyor. Piyano ve Timur Selçuk... Dilimizdeki marşların enfes yorumlanışı...

Timur Selçuk'un başta Ayrılanlar İçin olmak üzere, diğer şarkışlarına da bayılıyorum.  Fakat kaset listelerimden birinde ve doğal olarak da kasetlerimden birinin içindeki Karantinalı Despina; şiirden de kaynaklı olarak dilime yapışıyor ve çok sevdiğim bir kız arkadaşıma öyle seslenmeye başlıyorum.

Ve, şimdi ben iyi müzikler çalan, çok özel bloglardan Radyo Z'ye** öykünüyor ve anonsumu yapıyorum.

Karantina günlerinde, yeniden... taaaa geçmişten, muhteşem bir şiirden muhteşem bir yoruma evrilmiş haliyle, Karantinalı Despina.



*Checkpoint Charlie aslında nedir için Vikipedi lütfen.

**Radyo Z