MEVLANA "ÇAĞRI"

Bazen yazarken, insan nereden başlayacağını şaşırır. Özellikle farklı ve izi derin bir lezzetin aktarımında kafanız fazlasıyla karışır. O kadar büyük bir zenginlik, o kadar coşkulu bir taddır ki ruhunuzda kalan, bütünlüğün içindeki anların hangisini öne koyacağınızı bilemezsiniz, kıyamazsınız.

O anlar bütününün bazı anlarını eleştirseniz de, bazen sıkılsanız da, duygularınızın yoğunluğu, tüm o olumsuz bakışlarınızı süpürüp yaşamın denizlerine döker. Ve siz, ruhunuzda kalanların çoğaltımıyla zamanın kumbarasına atarsınız anlar bütününden biriktirdiklerinizi...

Çağrı'nın finali; tam da ifade etmeye çalıştığım ruh halini yansıtan, mutluluğu, memnuniyeti, şahane bir 95 dakika yaşatan sanatçıların emeğine duyulan saygıyı, huzur dolu duyguların saflığını, yüreklerden kopup gelen 'bravo'ları, sanatçıyla izleyiciyi bütünleştiren alkışları tümüyle içinde barındıran kocaman ve şahane bir fotoğraftı.

Oyun çıkışında; ilk canlı bale gösterisini izleyen, bir dönem baleye de bulaşmış olan, böyle bir gecede eşlik etmesinden onur duyduğumuz ünlü ressam Naz Özsamsun'a ne düşündüğünü sorduk. LA PARAGAS dışında hiç bir medya kuruluşuna demeç vermeyen sanatçı Naz Özsamsun, bazen durağan gelse de gösteriyi çok beğendiğinin altını çizdi. Birbirinden değerli resimleri sanat dünyamıza kazandıran sanatçının görsel kalitesini bildiğimiz için; ışık, kostümler, dekorlar uyumunu değerlendirmesini de istedik. Dilinden dökülen tek bir kelime, uzun cümleler kurularak ifade edilemeyecek bir özeti yapıyordu: Bayıldım.

Mevlana, bu topraklarda yüzyıllarca sonra bile bu kadar güzel anıldığı için gurur duyardı denilesi gösteri; Samsun Klasik Türk Müziği Korosu Orkestrasından dört sanatçının sahnenin yan tarafında kendileri için düzenlenmiş bölümde yerlerini almasıyla başladı. Özel tasarlanmış kıyafetleriyle çok hoş bir görüntü sergileyen sanatçıların keyifli giriş müziği; vurmalıların, elbette kudümün ritmi üzerine üflenen neyin ve udun muhteşem tınılarıyla harika bir konser tadı yaşattı salona...

Ortalığın birden ve tümüyle karanlığa gömülmesiyle ön perde açıldığında, üzerimize doğru gelen beyazlıklar, iri taneli bir tipiyi çağrıştırıyordu. Olağanüstü güzel, çarpıcı ve gittikçe yükselen bir ritmle salona akan kar beyazların arasından seçmeye başlamıştık ki semazen görüntülerini, bir anda duruverdi herşey... Video görüntülerin aktığı perde kalktığında ortaya çıkan ve sahnenin tümüne hakim olan aydınlık, hoş motiflerle bezenmiş şeffaf perdelerden oluşturulmuş mekanla yaratılan konsept, içindeki müritlerle birlikte evreni ve dergahı simgeliyordu.

Zaten gösterinin geneline bakıldığında simge kulanımının beden diliyle nasıl güzel birleştirilmiş olduğunu seziyordunuz. Ara ara Mevlana felsefesinin ana cümleleriyle de desteklenen gösteri, konuyla derinliğine ilgisi olmayanlara bile dans ve müzikle anlatabiliyordu hikayeyi... Zaten yeniden doğuşa vurgu yapan şeb-i aruz la başlamıştı herşey.

Can Atilla'nın zaman zaman elektronik ögeleride de kullandığı ve farklı ritmlere sahip temalarla bütünlediği müziğine dörtlünün canlı katkısı, ortaya şahane bir müzik ziyafeti çıkarıyordu. Şems'in ardından, yaşanan yalnızlığı vurgulayan, ana müziğin sustuğu, Mevlana'nın neyin sesine sığındığı sahnede, dörtlümüzün performansı müthişti.

Dünyevi aşkla, yüce aşkın alevler içinde anlatıldığı sahnedeki lazer kullanımı, itfaiyeyi arattıracak nitelikteydi. Son derece çarpıcı ve ışıltılı renklerin kullanıldığı ve nefsi simgeleyen sahnelerde fon olan elma ve onu elinde tutan kadın görüntüleri çok güzeldi.

Her olan biteni anlatma isteğim yüzünden kafam o kadar karışıyor ki, neyi öne koyacağımı şaşırıyor ve bir türlü toparlayamıyorum yazıyı. Bütün unsurlarıyla yerli olan bu güzel eserin dokunulası o kadar çok noktası var ki; Işık düzenlemesini yapan Robert Cramer'a ayrı bir paragaf, kostümleri tasarlayan Funda Çebi'ye ayrı bir paragraf, son derece geçişken ve efektif dekor tasarımını yapan Tayfun Çebi'ye ayrı bir paragraf, librettoyu yazan Şefik Kahraman Kaptan'a ayrı bir paragraf, kareograf Mehmet Balkan'a ayrı bir paragraf, video tasarımlarını yapan Şafak Türkel'e ayrı bir paragraf, sahneye koyan Lale Balkan içinde ayrı bir paragraf açmak gerekiyor.

Gösteriye zarafet ve estetik katan iki muhteşem balerin; Gevher- Nazmiye Kıratlı ve Şehvet- İpek Özgüncü'nün altını kalın kalın çizmek gerekiyor. Günlük dilde kadın güzelliğini vurgulama için kullanılan balerin gibi cümlesini sonuna kadar hak ettiklerini belirtmek gerekiyor. Mevlana- David Khozashvili, Şems- Lasha Khozashvili, Zerkup- Erkan İnan ve adını buraya sığdırmanın güç olduğu Samsun Opera ve Balesi'nin diğer tüm danscılarının performanslarıyla rüya gibi bir gece yaşattıklarını çok güzel cümlelerle anlatmak gerekiyor. İnsan yetemiyor.

Fakat yazı ne kadar uzun olacaksa olsun, okuyanı ne kadar sıkacaksa sıksın onlardan bahsetmeden yazıyı bitirmek duygulara ihanet olur. Kudüm : Nihat Gönül, Vurmalı: Okan O. Dolgunyürek, Ud: Mehmet Yetimoğlu, Ney: Pelin Başar'dan oluşan Samsun Devlet Klasik Türk Sanat Müziği Korosu Orkestra sanatçılarını yürekten kutlarken; ülkenin en bilinen neyzeninin köklerinin olduğu bu şehirde neyi doyumsuz bir güzellikle üfleyen Pelin Başar'ı da bir adım öne çıkarıp alkışlamak gerekiyor... Udun insanı teslim aldığı her anda aklımdan geçen isim, kıyas noktam: Anouar Brahem'di... Bundan sonra ud dinlediğimde aklımdan geçen ad Mehmet Yetimoğlu olacak.

Yani! Mevlana felsefesinin tüm unsurlarını içinde barındıran, onun öğütlerinden yola çıkılarak oluşturulmuş güçlü bir metni, yerel ve evrensel seslerin harmanlandığı şahane bir müziği, modern dansla balenin çok güzel birleştirildiği, adında Mevlana olan her oyunda akla gelen sema gösterilerine sırtını dayamadan ama onun unsurlarını danslarına yedirmiş, finalinde dört semazenle dozunu ayarlamış, tek perdelik yüzde yüz yerli bir bale Mevlana- Çağrı... Hangi tür müziği, hangi tür sanatı seviyorsanız sevin, çağrıya mutlaka kulak verin ve bu baleyi izleyin!

Pek Bi Manasız Fotoğraf

Beyaz peynirle kavuna değiyordu anasonunun dokusu...
Mangalın dumanına yüklenmiş deryaların kokusu ...

Cümle kelamın kırılıyordu beli...
Duyduğum son lakırdı cümlenin sonundaki kelimeydi:
Deli

İki taşın arası deklanşöre basmış oğlan.
Ortaya çıkmış ne idüğü belirsiz bu an!

Fotoğraf: Tırtıl

Kamelyalı Kadın- La Traviata

Şef Marcus Baisch yönetimindeki SDOB orkestrası, daha perde açılmadan başlayan ve dalga dalga yayılan lirik müzikle izleyiciyi adeta ellerinden tutarak; kadehlerin neşeyle kalktığı, şuh kahkahaların atıldığı kalabalık ve renkli bir partinin içine taşıyordu. Son derece eğlenceli bu giriş, operanın sıkıcılığı konusunda ön yargıları olan seyirciyi ânında yargılarından kopartıyor, zevkli ve eğlenceli bir seyir vaadiyle koltukların keyfine teslim ediyordu.

İşi espriye vurduğumuzda, Türk filmlerinde sıklıkla rastlanılası bir öykü üzerine kurulu olan La Traviata'nın, operaya uzak izleyici gözünde dahi kabul görmesinde; bazı aryaların söylendiği uzun ve tek kişilik sahnelerde düşen ilgiyi tekrar ayağa kaldıran bir kurgu oluşturan Rejisör Murat Göksu'nun başarısının yanı sıra, dekor tasarımını yapan Filiz Dinç ile kostümleri hazırlayan Aydan Çınar'ın esere kattıkları görsel zenginliğin etkisinin, epeyice fazla olduğunun altını çizmek gerekiyor.

Özelikle çok kalabalık tutulmayan ama hedefi on ikiden vuran sade dekorların yer aldığı sahneye -sanki salonun duvarında asılıymış hissiyatı veren- çerçeveli ve kocaman bir ayna koyma fikri; hem derinlik katıyor hem de doğru renklerin seçildiği başarılı ışık kullanımıyla birlikte çok hoş fotoğraflar sunuyordu. Öne açılı dev ayna; özellikle kalabalık davet sahnelerinde, arkada kalanların hareketlerinin de görülmesini sağlıyordu. Bu derinlik, eserin en durağan yerlerini bile canlı kılıp temposunu artıyor, her şeyden önemlisi de operayla tanışmamış ve sıkıcı bulan izleyicinin ilgisini çoğaltıyordu

Eserin bir bölümünde yukarıdan inerek sahneyi bölen şeffaf siyah perde, Alfredo ile Violetta'yı, kalabalığın içinden baş başa bir âna sürüklerken, ikisinin düeti boyunca arka planda kalan ve kıpırdamaksızın duran kalabalığı da bir tablo gibi yansıtıyordu. Arkadaki oyuncuların verdiği kıpırtısız resim o kadar başarılı ve sahiciydi ki, insan perde üzerine yapılmış bir resim mi bu acaba diye düşünmeden edemiyordu.
Birinci perdenin sonunda izleyenlerin soprano Otilia Ipek'in performansına bakarak ilk akıllarından geçirdikleri cümle ve sordukları soru muhtemelen şuydu: Bizim sanatçı diye altına unvan yazdığımız popüler şarkıcılarımızdan herhangi biri sesini bu kadar oynatarak, bu kadar uzun parçalar söyleyebilir mi? Üstelikte çıplak sesle... Ve onlar sanatçıysa bunlar ne?

Kamelyalı Kadın rolündeki İtalyan soprano Otilia Ipek, söylediği birbirinden güzel aryalarda ortaya koyduğu performansla uçurmuştu zaten ilgili ilgisiz tüm izleyiciyi... Ve sanatının gücüyle teslim almıştı tüm salonu. Ben dahil salondaki pek çok insan karşılarındakinin dünyaca ünlü bir soprano olduğunun farkında bile değildi. Dolayısıyla bir sopranonun sanat gücünü ve samimiyetini izleyiciye geçirmeyi başaran yeteneğinin, ön yargısız ve içtenlikli karşılıklarıydı alkışlar.

Yine konuk sanatçı, Alfredo'nun babası rolündeki bariton Georgio Cebrian; canlandırdığı karakterin gereği aşkın önüne engel koyan kötü adam duygusunu yaşatan antipatik bir kişilik gibi dursa da sanatıyla ve ortaya koyduğu başarılı performansla seyircinin en sempatik baktığı ve final seremonisinde elleri kızarırcasına alkışladığı sanatçı olmayı başarıyordu.

Ve Alfredo Ari Edirne: Karakterin hakkını veriyor olmanın yanı sıra tenor seslere daha yatkın kulağımdaki tüm pasları, söylediği aryalarla alıp bir kenara atıyordu. Onun oyunculuğunun bu kadar öne çıkmasında Otilia Ipek gibi dünya çapında bir soprano ile oynuyor olmasının etkisi var mıdır bilmiyorum. Bu anlamda yorumlar yapabilecek kadar ne opera izlemişliğim ne de özel ve derin bir ilgim var sanata... Zaten nereye ne yazsam teknik bir gözün değil de izlediğimin bende ve etrafta yarattığı hissiyatın bir yansıması oluyor sözcüklerim.

Oğul Alexandre Dumas'nın gerçek bir olaydan yola çıkarak yazdığı, 19. yüzyılda yayınlanan ve döneme damgasını vuran Kamelyalı Kadın adlı romanından Francesco Maria Piave'nin uyarladığı metni besteleyen G. Verdi'nin ilk kez 1853'de Venedik'te sahnelenen operasını, yaklaşık yüz altmış sene sonranın olanaklarıyla kendi şehrimin güzel sahnesinde Mussano'yla birlikte izleyebilmek ve onun ilk canlı operasının dünya çapında üne sahip iki önemli sanatçının konukluğuna denk gelmesi, ayrı bir güzellikti.

İtalyanca cümlelerin, hikâyeyi anlamakta sorun yaşayacak izleyici için sahnenin üst kısmına lazer yardımıyla aktarılması, her perdeden önce çok güzel bir ses tarafından öykünün anlatılması, özellikle operayla yeni tanışan ve hikâyeyi bilmeyen izleyiciler açısından önemli bir avantajdı. Geçen sezondan beri tekrar edilen bu eserin yine kalabalık bir izleyiciye sergileniyor olması da, yaşadığım şehirle gurur duymamı sağlayan kocaman bir sevinçti.

Kamelyalı Kadın; hayatında bir kez bile opera izlememiş insanları, en azından sanatla tanıştırmayı başarabilecek renklilikte ve görsel zenginlikte koyuluyor sahneye... Klasik müziğe, özellikle aryalara tahammülsüz ve konuda inadım inat diyen izleyicinin dahi kulaklarını tıkayıp, sadece sahnede olan biteni seyretmekten zevk alabileceği renkli, hareketli ve baleyle desteklenmiş bir kurgusu var Samsun Devlet Opera ve Balesi'nin La Traviata'sının. Özellikle takipte olmak gerek!

Recep İvedik Sosyolojisi 2 : Gözlemler Düşünceler

1.bölüm için buradan lütfen

Hafta başından beri ısrarlı cümleler kuran Tırtıl'ın talebi üzerine Recep İvedik 3'e gitmeye karar vermiştik. Filmi önemsemediğim ve değerli de bulmadığım için izleyeceğimiz sinemanın da önemi yoktu açıkcası... O yüzden şehrin merkezindeki sinemalardan biriydi tercihim. Sinema öncesi denetlemem gereken bir yeri aradan çıkarır, oradan da yakındaki bir sinemaya gideriz fikrindeydim. Tırtıl'ın en bayıldığı işlerden biri ajan modunda yaptığımız bu denetlemelerde bana eşlik etmek. Her çocuk gibi yaş aldıkça hayallerine farklı meslekler konuşlandırdığından, bir dönem Arka Sokaklar dizisi yüzünden komiser olmuşluğu da vardı. Bana eşlik etmek istediği durum da tam hale uygun olduğundan, biraz daha besleyerek komiser figürünü, ajanlık haline getirmiştik işi. Olay yeri incelemelerimizin ardından, onun gözlemlerini de paylaştığımız sohbetlerin keyfine doyum olmadığının altını da, gülümseyerek çizebilirim. Sonuçta, ikna yeteneği güçlü Tırtıl'ın dediği oldu ve gizli denetimimizin ardından biz üçüncü kere el değiştirip adı Oscar Sineması olan mekânın sevdiğimiz salonunda bulduk kendimizi...

Yazının giriş kısmını akıp giden zamana bir not olarak düşüp de filme gelirsem; kesin kanaat getirdim ki Recep İvedik, bir film karakteri olmanın ötesinde bir kimlik artık. Bir topyekünlüğü içermese de saptamam, belli yaş grubundaki gençler için bu gerçeği kabul etmek zorundayız. Ve onlar büyüdükçe kitleye ilave olan yeni yaş gruplarını kattığımızda, serinin Recep İvedik 4, 5, 6, 7 diye devam edeceği de belli olduğuna göre; bu gerçeklik halinin daha da pekişeceğini ve ileriki yıllarda Recep İvedik'in başbakanlıktan cumhurbaşkanlığına kadar her makam için desteklenen ve önerilen bir kimlik olarak ülke gündeminde yer tutacağını söylemek ve bunu öngörmek abartılı bir düşünüş olmaz(!)

Filmi izlerken etraftaki yaş grubuna ve o çocukların filme katılma hallerine bakarak genel tepkileri, gülme halleri ve katılımcı espirilerinden yola çıktığımda; Recep İvedik'in perdede oynayan sanal bir figür değil de salondaki benden bile daha kanlı canlı bir varlık olduğunu hissettim. İşin garibi, ilk filmi Mussano'yla birlikte seyrettikten sonra üzerine Recep İvedik Sosyolojisi diye uzunca bir yazı yazmış ben bile, izlediğimin bir karakter değil de hayatımızın içinde zaten var olan bir insan üzerine yapılmış biyografi olduğu duygusuna kapıldım. Yani Recep İvedik, hayatın içinde var olan, medyadan, oradan buradan bir şekilde tanıdığım kanlı canlı bir şahsiyetin perdede bir aktör tarafından canlandırılmış hali gibi geldi bana. Bu algılama biçimime ve kanıksama halime şaşırdım açıkcası...

İlk filmi izlerken; çok küçük yaşlarda izlediğim, 002 Yavruyla- Katip tiplemesinin bütünüyle yalaklık üzerine kurulu, mizahın kenarından bile geçmeyen komik(!) filmlerini hatırlayarak, Recep İvedik'in de o kategoride bir figür olarak sinemada yer tutacağını düşünmüştüm. Bilemiyorum, belki de bugünkü yaygın iletişim ve bilişim teknolojileri yüzünden, sürekli hayatımızın içinde, dip dibe yaşadığımız ve göz önünde bir karakter olduğu için Recep İvedik; onların ötesinde ve daha başka bir yere oturmuş gibi geldi bana...

Birinci İvedik seferleri sırasında yorum yazdığım sinema sitesinde, iki farklı görüş arasında süren meydan savaşlarının tam ortasında, uzunca bir gözlem yazısı yazmış, savunanları anladığıma da vurgu yapmıştım. Filmi eleştirenlere topyekün ve ellerine geçirdikleri her türden kelime ile saldıran İvedik hayranları durumu kavramış ve bana pek bulaşmamışlardı. Bu filmi izlerken, o durumun aşıldığını ve Recep İvedik'in toplum tarafından artık tam anlamıyla kabul gören olağan bir varlık halini aldığını farkettim. Her alandaki lümpenleşmenin artık eleştirenleri bile bezdirdiğini ve dirençlerin kırıldığını gördüm.

İlk yazımda, Şahan bunu kullanarak aslında daha sağlam senaryolar üzerinden mesajları da olan bir film yaratıp niteliği artırabilir ve gerçek bir sanatçı kimliğine bürünerek düzeyli ve gerçek anlamda bir mizahi figür yaratabilir diyerek bir eleştiri noktası üzerinden göndermede bulunmuş, elindeki malı iyi satan ve ondan para kazanan tüccar kimliğine vurgu yapmıştım. Bu filmde gördüm ki, içine koyduğu durumlarla sadece kendini eleştirenlere cevaplar veren, ucuz göndermeler ve sataşmalar içeren sosyal sorumluluk mesajları(!) vermiş.

Filmde gülüp eğlenmedim mi? Hem güldüm hem düşündüm! Recep İvedik'e bir karakter olarak baktığımda, ön cümlelerde belirttiğim gibi bir figür görüyorum. Ama onu yaratanın sinema sanatı ve sanatın işlevi açısından ortaya koyduklarını görünce, hakikaten üzülüyorum. Çünkü sadece eğlendiren bir film olarak bakamayacağımız kadar yanlış göndermeleri ve etkisi olan bir film bu.

Recep İvedik için 7+ yazıp, 13 yaş altının aileleri yanlarında olmak şartıyla gelebilmelerine izin veren makamı da ayrıca sorgulamak gerekiyor. Benim bakışımdan ve bugünkü gençliğin yaşamı algılama düzeyini göz önüne aldığımızda 16 artının bile üzerine çıkıp 18 + ibaresini koymak gerekiyor bu filme... Sanatın ölçüsü olarak filmlerinin izleyici sayısı ve yaptığı hasılatı gösterge kabul eden sanatçılara ve bunun üzerinden değerlendirme yapan kitlelere de en azından şu farkı hissettirmek gerekiyor: Yahşi Batıya'da gitmek istemişti Tırtıl, ben ısrarla engel olmak istemiştim ve filmde 13+ ibaresi olduğunu söylemiştim. O da aileden bir büyükle gidilebildiği noktasında diretmişti. Bunun üzerine o hafta sonu filmi izlemek üzere AFM ye gelmiş, gişenin yanında yasak yazısını farketmiş, içindeki 'yanında bir büyük olsa bile' cümlesini ona da okutmuştum. Hatta bununla yetinmemiş, gişedeki görevliye 'aile ile de olsa mümkün değil mi' diye sormuştum. O da bunun kesin bir kural olduğunu belirtmişti. O filmin yapımcıları da isteseler benzer bir izni alır ve yelpazeyi geniş tutabilirlerdi. Sanırım onlar biraz daha sanatçıydı ve ufak da olsa bir sanatçının taşıması gereken sorumluluğu taşıyorlardı.

Yani bu film ve seri en azından 16+ olsa, ben de gülüp geçecek ve bunca yazıyı da yazma gereği duymayacaktım.:))

Dayanışma

Kardeşlerim,
Gerçekten bahsetmemi istiyorsanız yine
öyle mesut, öyle mesudum ki ben
alabildiğine!

Nazım Hikmet

Fotoğraf : Tırtıl