Belgelerimi temizlerken rast geldiğim; yaklaşık üç yıl önce bir sinema sitesinde Closer filmi üzerine yazılan yorumlardan birine (ki bir kadın tarafından yazılmıştı) maksatlı ve tümüyle ters köşe giren; ve filmi övenleri aşağıda tırnak işaretine alınan iki kelimeyi kullanarak toptan aşağılayan biriyle iki üç yazı devam eden tartışmadandır.
Genelde bu türden tartışmalara (iki kişi arasında gelişen) pek karışmak istemem. Özellikle de tartışmanın gidişatında polemik yaratmaya dönük kışkırtma duygusunun hakimiyeti varmış gibi bir hisse kapılırsam. Öncelikle vakit kaybı olan bir filmin yok sayılıp geçilemeyerek üzerinde bu kadar konuşulmaya değer bulunmasının niyesini merak ettim açıkçası. Hiç felsefenin ''entelektüel'' düzeydeki ''afili'' kelimelerine girmeden; beni şu konularda aydınlatır mısınız? Gerçekten kendi bildiklerimle ilgili bir şüpheye düştüm de...
Film taş devrinde mi geçiyor yoksa ortaçağda mı? Dönem tanımlamalarında modern olarak nitelenen süreç nereden başlar? Modernitenin ya da modernizmin tanımı nedir? Eğer bu filmin geçtiği zaman dilimine hiç bir alanı itibariyle (çağ, sosyal durum, ekonomik gelişmişlik, teknoloji v.s) modern diyemeyeceksek ne demeliyiz?
Benim bu filmde gördüğüm; şimdiki zamanda yaşayan, kentli, ekonomik anlamda alt sınıflardan olmayan, entelektüel düzeyleri ve statüleri açısından yukarıda insanlar arasındaki -temelinde cinsellik olan- ilişkileri; üzerinden farklı açılardan tartışmalar ve sorgulamalar yaratacak düzeyde ve bu amaca uygun olarak (başta egolar olmak üzere tüm alt ve üst duygularla birlikte) başarıyla sergilenmesi...
Sonuçta; ülkemizde de televizyonlardan, gazete sütunlarından tanık olduğumuz, çevremizde de sıklıkla gördüğümüz üzere ve benzerliklerden bakınca; bunu, pek batı ahlakı özelinde değil de genel anlamda bir ahlak üzerinden değerlendirmek gerekir diye düşünüyorum (niyelerini de sorgulayarak). Bu işin bir yanıdır. Siz de takdir edersiniz ki, bir filmin sizin yorumunuzdan hissettiklerim çerçevesinde sosyal yapıların bütün katmanlarını içine alacak kadar geniş bir yelpazeden bakmak gibi bir zorunluluğu ve olanağı yoktur. Bu filmin yazanı da yönetmeni de kendince örnekler seçerek (ki bence doğru örnekler seçmişler) ekonomik ve sosyal gelişmişliğin ilişkiler anlamında en kolay yozlaştırabildiğinin cinsellik temelli güdülerin dışa vurumu olduğunu düşünerek bu boyuttan düşüncelerini ortaya koymuşlar. Ha bunu iyi yapmış kötü yapmış , insanlar beğenir beğenmez bu ayrı bir şey. Siz ihanet ve kararsızlık görürsünüz, birileri de onların niyelerini ve başka şeyleri görür aynı filmde... Sakın yanlış anlaşılmasın, insanlarla polemik amaçlı tartışmalar yapmayı sevmem. Zaten bir film üzerine yorum yapan insanların görüşlerine saygı duyar onlara gönderme yapacak cümleler de kurmamaya özen gösteririm. Varsa filmle ilgili (izleyenlerle ilgili değil ama) düşüncelerim -ki olumsuz düşünüyorsam ya da değersiz bulduysam görüş belirtmeden- kimseyi küçümseme gayreti içinde olmadan yazarım .
Burada fark ettim ki bilgi birikiminiz oldukça derinlikli ve kitabi. Bu yüzden konuyu fazla dağıtmadan, filmin ''olay örgüsünden'' fazlaca çıkmadan, konuyu benim bilgin senin bilgini döver noktalarına taşımadan; filmin düzeyinde, bizim de anlayabileceğimiz çerçevede, yukarıdaki sorularım konusunda aydınlatırsanız sevinirim. Bu konu üzerine yazılanlardan bütünüyle yararlanılması adına yanıtlarınızı da buraya verirseniz; sanırım yararlı bir iş de yapmış oluruz. Bu açılımınız sayesinde hepimiz aydınlanır; bu çerçeveden bakarak filmi bir kez daha izleriz belki...
Polemik konusunda: Bir an için bu sitede bir çok filme yorumdan ziyade yapılan yorumlara verdiğiniz yanıtlardan ve tartışmaların uzayan kısımlarındaki üsluptan yola çıkarak öyle bir çekimserlik duygusu (bir ön yargı belki) oluşmuş bende demek ki... sizin böyle bir maksadınız olmadığını ağzınızdan duymak benim içinde aydınlatıcı oldu. Bu filmi savunanlar ya da üzerine kendince görüş belirtenler de doğal olarak tıpkı sizin gibi kendi gördükleri noktadan düşüncelerini yazmışlar. Siz de kimseye sataşmadan, kendi gördükleriniz noktasından bakarak yazmış olsaydınız yorumlarınızı, sorun yoktu zaten....
Modernizmin başlangıç süreçleri konusunda 'toplumlara göre değişeceği' düşünüşünüze kuramsal anlamda katılıyorum. Tam da bu yüzden, bu film o evreye gelmiş bir toplumda geçtiği için anlamlı zaten. Elbetteki ahlak sadece modernizmle ifade edilecek bir şey değil... Ve bende zaten sizin tek gecelik olarak ifade ettiğiniz ilişkilerin sadece modernizme gönderme yapılarak eleştirilemeyeceğini söylüyorum. Bunlar, bu filmin dışında bir tartışmanın ürünü olarak kullanılabilir ve uzun uzadıya tartışılabilir (belki bir çok noktada mutabık kalınır). Söz konusu olan bu filmse, tartışmanın da genel olarak onun üzerinden olması gerekir diye düşünmüştüm. Dolayısıyla bu filmin odağından baktığımızda, söz konusu karakterler önceki yazımda belirtiğim nitelikleri açısından modern toplumun kişilikleridir. Film de onları odak alarak- zaman üzerinde mutabık kaldığımız gibi- bir dönemin ilişkilerdeki sonuçlarını, ilişki biçimlerini ortaya koymuştur. Ve ayrıca, sanırım buradaki ilişkilerin hiç birisi tek gecelik bir haz almanın ürünü olarak değerlendiremeyeceğimiz kadar (içinde evliliklerinde olduğu) uzun süreçler şeklinde devam ettiği sizin de dikkatinizi çekmiştir. Üstelik de cinselliğin yanı sıra insanın diğer bir çok duygusunun da ilişkileri yaşayan karakterlerdeki varlığı görülebilir bir şeydir sanırım.
Önceki yorumunuzda sizinle ayrı düşen bir görüşü yazmayı da unutmuşum. Hazır yeri gelmişken belirtim; ki o kadar didikleyerek yorumlamak istemedim maalesef filmi... Doktorumuzun tam da İlgin'in kastettiği gibi; liberal kapitalist düzenin sonucu olarak muayenehaene (bunu eleştirmiyorum sadece söz konusu çağın bir gerçekliği olarak alıyorum) açıp oradan elde ettiği ekonomik gücü çok da erdemli olmayan bir biçimde ilişki /boşanma) sürecinde kullandığını görebiliriz sanırım, biraz daha dikkatli bakarsak filme...
Konuyu daha da uzatmak niyetinde değilim. Beni rahatsız eden; diğer görüşlerle ilgili ifadelerde gördüğüm saygısız sayılabilecek tavırdı. Yoksa karşı görüş belirtilmesi değil... Siz niyetlerinizin o olmadığını söylediğinize göre sorun da yok. Karşılıklı iyi bir aydınlanma oldu. Hepsi bu!
CLOSER-DAHA YAKLAŞ
